Mariusz M Les Fantastyka socjologiczna Polish social SF

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Antyutopie przyzwy-czaiły nas do manifestacji władzy i wykładu jej intencji (Nowy wspa-niały świat, 451 stopni Fahrenheita).Również potoczne rozumienietotalitaryzmu kieruje naszą uwagę na ingerencję władz we wszystkiedziedziny życia politycznego, społecznego i kulturalnego 415.Fanta-styka socjologiczna zaś oswaja z nieuchwytnością władzy w procesie nieskończonego odsyłania do ostatecznego signifi� 416.Sprzyjaćtemu może również rozdrobnienie władzy (nieustanne odsyłanie), po-nieważ centrum tworzy sieć równorzędnych, niemalże odśrodkowych,sił (w trylogii Edmunda Wnuka-Lipińskiego, Wybrańcach bogów, napewnym poziomie w Limes inferior).414Najprostszą odpowiedz, czyli unikanie przedstawienia władzy jako efekt autocen-zury pisarzy obawiających się zbyt dużego podobieństwa do realnej władzy, uważam zaniewystarczającą.Przyczyny tkwią głębiej.Warto choćby wspomnieć o karierze teoriinadistot Adama Wiśniewskiego-Snerga (Robot, Według łotra) i o atencji, jaką cieszył sięjej autor wśród twórców fantastyki socjologicznej.415Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 2004, hasło Totalitaryzm.416A.Burzyńska, Dekonstrukcja i interpretacja, dz.cyt., s.233.250Myślenie utopijne ujawnia i maksymalizuje znany w teoriach poli-tyki paradoks ustanowienia sankcji dla władzy świeckiej.Wprowadze-nie nowego porządku i ustanowienie nowego prawa stawia reformato-rów ponad tym prawem.Problem nabiera wyrazistości w przypadkugwałtownych rewolucyjnych zmian, przy stanowieniu fundamental-nych praw.Hanna Arendt w książce O rewolucji opisuje ten paradoksjako błędne koło legislacji , petitio principii towarzyszące każdemunowemu początkowi.Nowa władza potrzebuje jakiegoś zewnętrznegozródła, które nadałoby legalność i przekraczało, jako �prawo wyższe�,sam akt legalizacji 417.Ci, którzy konstytuują nową władzę, sami po-zostają niekonstytucyjni.Muszą zatem albo ten paradoks ukryć, alboodwołać się do sankcji transcendentnej, konieczności dziejowej czyprawa natury (także natury człowieka).Eutopia dobrze maskuje ten pa-radoks lub po prostu nie bierze go pod uwagę418.W nadrzędnym wo-bec eutopii myśleniu utopijnym ujawnia się on z pełną mocą: poprzezekspozycję dwuznaczności władzy w antyutopiach, do demaskowaniacynizmu władzy w dystopiach.Fantastyka socjologiczna u podstawsystemu politycznego umieszcza kłamstwo założycielskie i wyciągawładzę z błędnego koła legislacji , wprowadzając grę między władząi nadwładzą.Gra we władzę zaczyna się na poziomie oscylacji między kompeten-cjami autora i narratora w ramach narracyjnego pola władzy.Kom-petencje konstruktora fabuły krzyżują się z decyzjami opowiadacza po-dejmującego i porzucającego wątki, manipulującego ich nakładaniemi rozbieżnością.Przesunięcia w ramach narracyjnego pola władzypozwalają na wahanie między zamknięciem i otwarciem, totalizacjąsensów i ich uwolnieniem (wieloznacznością).Do gry włączane bywają417H.Arendt, O rewolucji, przeł.M.Godyń, Kraków 1991, s.162.418Dlatego podobne mechanizmy obecne w teoriach politycznych Peter Lassman na-zywa utopijnymi.Omawia Rzeczpospolitą Platona (zadając pytanie: kto wyedukował na-uczycieli w idealnym państwie?) obok teorii Marksa i Rawlsa.Przywołuje też uwagę Der-ridy o Deklaracji Niepodległości: is it that the good people have already freed themselvesin fact and are only stating the fact? Or is it rather that they free themselves at the instantof and by the signature of this Declaration?.P.Lassman, Political Theory as Utopia, His-tory of the Human Sciences 2003, nr 1, s.58.251byty z poziomu przedstawienia, a nawet sugestia lub potencjalność ichistnienia.Wszelkie zbiegi okoliczności są podejrzane , a ciągi fabu-larne zmierzają do konfrontacji bohatera z władzą, albowiem droga dopełni wiedzy wydaje się prowadzić jedynie przez węzeł władzy.W fi-nale zaś okazuje się zazwyczaj, że do konfrontacji tej nie dochodzi bądzzatrzymuje się ona na kolejnym piętrze władzy.W najodważniejszychrozwiązaniach opowieść i fabuła mogą być kreowane we współpracyz władzą ostateczną, a to, co nazywalibyśmy tradycyjnie auktorial-nością , w ramach paranoidalnej podejrzliwości podsycanej przez tekstnależałoby raczej nazwać demonem całości i wszechobecności (Obszarnieciągłości, Wybrańcy bogów)419.Dziedzictwo cybernetykiUtopia, powołując do życia idealne państwa (eutopie), zatrzymuje sięna granicy człowieczeństwa.Zwolennik eutopii twierdzący, że stworze-nie szczęśliwej społeczności wymaga przekształcenia człowieka w ja-kiś byt nieczłowieczy (radykalnie na tę rzecz patrząc zezwierzęcenialub zautomatyzowania), wychodzi już poza reguły budowania eutopii.Dystopia więc z rozmysłem tę granicę przekracza.W wizjach dysto-pijnych na pierwszy plan wysuwa się system.Nie ma już tutaj dyskusjiobecnej w utworach antyutopijnych, nie ma ważenia racji typu: co jestważniejsze wolność czy bezpieczeństwo?.Dyskusja o wartościachtraci tę arogancką swobodę zawartą w typowym pytaniu antyutopisty: czy można ograniczyć wolność jednostki na rzecz dobra ogółu?.Jeśliwszystkie wartości są zagrożone w konfrontacji z prymatem systemu,jeśli najprężniejszą nauką społeczną ma być technologia zachowa-nia 420, skoro natura człowieka staje się tylko koncepcją, którą możnadowolnie manipulować i dopasowywać do koncepcji społecznej, a kate-goria człowieczeństwa , jak w Paradyzji, podlega jeszcze łatwiejszej419Myślenie utopijne prowokuje pojmowanie władzy jako punktu przecięcia wszyst-kich poziomów realności.B.Baczko, Wyobrażenia społeczne, dz.cyt., s.153.Wszystkiesensy przechodzą przez rzeczywisty lub potencjalny węzeł władzy.420B.F.Skinner, Poza wolnością i godnością, przeł.W.Szelenberger, Warszawa 1978,s.27.252manipulacji, bo brzmi dumnie , wówczas na polu rozgrywki pozostająjedynie cynizm i systematyczne kłamstwo.Dysponujemy luksusem spojrzenia z dystansu na zamknięty świat,który mieści się na 180 stronach wydania Paradyzji (z roku 2004),świat budowany ze słów i zawieszony w fikcji.Aatwo nam dostrzec, że człowieczeństwo oceniane w punktach to jawne szyderstwo.Spośródwszystkich środków totalnej manipulacji umysłem, duszą, ciałem, ro-dziną, grupą społeczną, całym społeczeństwem, ten jeden środek ję-zyk oferuje demoniczną efektywność w zniewalaniu obrony.Jeśli system jest pierwotną realnością, w której bohaterowie się po-ruszają i myślą, to pierwszą konkurencją dla systemu może być władza.To ważne pytanie dla dystopisty: czy władza i system to jedno, czy teżnależy rozsunąć to, co z punktu widzenia eutopisty wydawało się jed-nością: oddzielić projekt od systemu, a system od projektodawcy i wła-dzy? Czy podejrzenie, że realną władzę sprawuje ktoś, kto nie jestznany obywatelom, kto ukrywa swe intencje, oznacza, że system jakocałość wymaga reinterpretacji? Poszukiwanie, sugerowanie albo naweturojenie tego dylematu to jedna ze sprężyn fabularnych i tematycznychdystopii.Jeśli eutopia zawierała elementy teorii ustroju społecznego, to dysto-pia wpisując się w utopijny potencjał przyjrzała się bliżej tym wyob-rażonym instytucjom, które miały za zadanie ten ustrój podtrzymywać w służbie idei i dla dobra ogółu [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

do ÂściÂągnięcia * pdf * ebook * download * pobieranie

Tematy