[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tragizm sytuacji polega na tym, że z racjonalistycznego punktu widzenia sÅ‚uszność jest po stronie zdruzgotanego cierpieniem Hioba i Abrahama bojÄ…cego siÄ™ utracić jedynego syna.Tak wiÄ™c w optyce Biblii dramatyczna decyzja jest swoistym probierzem zaufania i wiernoÅ›ci czÅ‚owieka wzglÄ™dem Boga.Starożytni Grecy ukazywali kwestie wyboru w innym kontekÅ›cie.IstotÄ… tragedii greckiej byÅ‚o fatum, tajemnica losu, przeznaczenia.Bohater tragedii antycznej obciążony jest hamartiÄ… winÄ… tragicznÄ…, która sprawia, że każde jego posuniÄ™cie, niezależnie od dobrych intencji, gmatwa jego los.W zwiÄ…zku z tym dokonywane przez bohaterów wybory traktowane sÄ… instrumentalnie, jako element sÅ‚użący wypeÅ‚nieniu siÄ™ ich przeznaczenia.DoskonaÅ‚ym przykÅ‚adem jest tu król Edyp, który, nieÅ›wiadomie poÅ›lubiajÄ…c swojÄ… matkÄ™, zrealizowaÅ‚ dawne proroctwo.Bohater nie ma wyjÅ›cia, wypeÅ‚nia swoje fatum, jego decyzja, niezależnie od jej treÅ›ci, koÅ„czy siÄ™ porażkÄ….PochodzÄ…ca z kazirodczego zwiÄ…zku Antygona jest skazana na klÄ™skÄ™, gdyż jej zadaniem jest wybór którejÅ› z dwóch równorzÄ™dnych racji.Prawo moralne stoi tu w opozycji do prawa paÅ„stwowego racji stanu.Z zupeÅ‚nie innÄ… koncepcjÄ… czÅ‚owieka i dokonywanych przez niego wyborów spotykamy siÄ™ w dramatach Szekspira.Postaci szekspirowskie nie sÄ… „targane” przez los, tragedia ma źródÅ‚o w dokonanym przez bohatera w peÅ‚ni Å›wiadomym wyborze.Makbet doskonale zdaje sobie sprawÄ™, że czyni źle, wie, że nie ma prawa zabijać, a jednak to robi.Bohaterowie u Szekspira zyskujÄ… wymiar psychologiczny, dziÄ™ki czemu tragizm zależy w głównej mierze od ich postÄ™powania, a nie od sytuacji zewnÄ™trznej.Klasyczny teatr francuski, reprezentowany przez twórcówtakich, jak Pierre Corneille czy Jean Racine, jako podstawowe zagadnienie obraÅ‚ sobie rodzÄ…cy wiele dylematów wybór.NawiÄ…zujÄ…c do form tragedii greckiej, prezentowaÅ‚ jednak odmienne niż ona problemy.Na tym etapie rozwoju kultury europejskiej powrót do tematów, które byÅ‚y przedmiotem zainteresowania twórców antycznych, byÅ‚ niemożliwy, gdyż w tych kwestiach rozwiÄ…zaÅ„ dostarczaÅ‚a oficjalnie wyznawana filozofia chrzeÅ›cijaÅ„ska.MiÄ™dzy innymi dlatego klasycyÅ›ci podejmujÄ… inne zagadnienia.Corneille w Cydzie zarysowuje konflikt polegajÄ…cy na walce honoru z miÅ‚oÅ›ciÄ…, tragizm budowany jest przez niego w oparciu o dylematy wewnÄ™trzne i ostatecznÄ… decyzjÄ™ bohatera.Również Racine konstruuje swoje tragedie na bazie sprzecznoÅ›ci miÄ™dzy wielkÄ… namiÄ™tnoÅ›ciÄ… a obowiÄ…zkiem.Jego utwory charakteryzujÄ… siÄ™ pogÅ‚Ä™bionym studium psychologicznym postaci.Kolejne „rozumienie” tragedii jako trudnego wyboru znajdujemy w okresie romantyzmu.DojrzewajÄ…ca do przyjÄ™cia postawy zaangażowania siÄ™ w sprawy ludzkoÅ›ci jednostka tytaniczna jest jednym z głównych motywów w literaturze tej epoki.Postać Fausta z tragedii Goethego znakomicie ilustruje takÄ… metamorfozÄ™.Geniusz, który posiadÅ‚ wszelkÄ… wiedzÄ™, przeżywa rozpacz z powodu odkrycia, iż jest ona niewystarczajÄ…ca do zbadania wszelkich tajemnic bytu.Å»al ten przeradza siÄ™ w hedonistycznÄ… chęć skorzystania z życia, jednakże próby realizacji przez Fausta wÅ‚asnego szczęścia koÅ„czÄ… siÄ™ cierpieniem innych.Zaczyna on rozumieć, że jako jednostka tytaniczna, nie może żyć życiem przeciÄ™tnych ludzi.KulminacjÄ… sztuki jest jego decyzja o dziaÅ‚aniu dla dobra ludzi, czego symbolem ma być osuszanie przez niego bagien.PodobnÄ… przemianÄ™ bohatera obserwujemy w Dziadach tutaj Gustaw przemienia siÄ™ w żarliwego patriotÄ™ Konrada czy też w NieBoskiej komedii, gdzie metamorfozÄ™ przeżywa postać bajroniczna hrabia Henryk.MyÅ›lÄ™, że w trakcie poszukiwaÅ„ po literaturze różnych ujęć tragedii, postrzeganej jako konieczność dramatycznego wyboru, warto wspomnieć o dwóch powieÅ›ciach Zbrodni i karze i Lordzie Jimie.Kluczowym zagadnieniem pierwszej z nich jest decyzja głównego bohatera o przyznaniu siÄ™ do winy po popeÅ‚nieniu zbrodni.ZastanawiajÄ…c siÄ™ nad tym, co ma zrobić, przeżywa on dezintegracjÄ™ osobowoÅ›ci wskutek strachu, rozterek moralnych i reliktów dawnych przekonaÅ„, które doprowadziÅ‚y go do popeÅ‚nienia morderstwa.Druga z wymienionych powieÅ›ci za punkt wyjÅ›cia obiera sytuacjÄ™ nawiÄ…zujÄ…cÄ… do antycznej hamartii.Marynarz Jim musi decydować w okolicznoÅ›ciach, w których każde rozwiÄ…zanie oznacza klÄ™skÄ™.Jego wybór jest poczÄ…tkiem tragedii.Przytoczone powyżej przykÅ‚ady utworów literackich z różnych okresów, poruszajÄ…cych przedmiotowÄ… kwestiÄ™, Å›wiadczÄ… o tym, jak duże znaczenie ma dla czÅ‚owieka zagadnienie wyboru.Dramatyczna decyzja, zawsze oznaczajÄ…ca rezygnacjÄ™ z czegoÅ›, zwykle Å‚Ä…czy siÄ™ z przeżyciem „tragedii” w takiej czy innej formie.72.Tragedie jednostek i ich ponadczasowy wymiar na wybranych przykÅ‚adach literackich z różnych epok.W każdej z epok jest przykÅ‚ad bohatera przeżywajÄ…cego autentycznÄ… tragediÄ™.Tragizm tych postaci ma zazwyczaj ponadczasowy wymiar
[ Pobierz całość w formacie PDF ]