[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W 1525 r.stanÄ…Å‚ na czele wielkiej wojny chÅ‚opskiej w Niemczech.Po upadku powstania zostaÅ‚ uwiÄ™ziony i stracony.Munzer zaatakowaÅ‚ tezÄ™ Lutra, że jedynym i nieomylnym objawieniem jest Biblia.Prawdy wiary i prawdziwe żywe objawienia - to rozum.Rozum jest duchem Å›wiÄ™tym, wiara to nic innego jak rozbudzenie siÄ™ rozumu czÅ‚owieka.Tylko dziÄ™ki rozumowi może on osiÄ…gnąć zbawienie.Rozum uczy, że wolność chrzeÅ›cijaÅ„ska, którÄ… Luter przenosiÅ‚ w zaÅ›wiaty, jest celem Å›wiata doczesnego.Munzer żądaÅ‚ natychmiastowego urzeczywistnienia królestwa bożego - królestwa sprawiedliwoÅ›ci spoÅ‚ecznej.Trzeba zatem niszczyć te instytucje i przywileje, które chroniÄ… prywatne interesy ze szkodÄ… dla ogółu.Królestwo boże Munzera miaÅ‚o być wspólnotÄ… równoÅ›ci wszystkich, w której nie bÄ™dzie ani różnic klasowych, ani wÅ‚asnoÅ›ci prywatnej, ani też wyobcowanej ze spoÅ‚eczeÅ„stwa wÅ‚adzy.WÅ‚adza miaÅ‚a należeć do prostego ludu.Munzer wiedziaÅ‚, że jego program nie może być miÅ‚y książętom i panom, dlatego chciaÅ‚ go zrealizować siÅ‚a.Komunistyczne królestwo boże Tomasza Munzera byÅ‚o utopiÄ….Program Munzera przerastaÅ‚ wyobraźniÄ™ i postulaty walczÄ…cych z uciskiem chÅ‚opów.6.MyÅ›l odrodzenia w Polsce.a) Na progu zÅ‚otego wieku.Polska doktryna polityczna uksztaÅ‚towaÅ‚a siÄ™ jako naturalny efekt przezwyciężania rozdrobnienia feudalnego i powstania zjednoczonej monarchii stanowej.Duży wpÅ‚yw na rozwój polskiej Å›wiadomoÅ›ci narodowej wywarÅ‚y: ruch husycki oraz zakon krzyżacki.Na poczÄ…tku XV w.powstaÅ‚y gÅ‚Ä™bokie teoretycznie i przeniknione duchem patriotyzmu traktaty StanisÅ‚awa ze Skarbimierza ( De bellis iustis, 1410 ) oraz PawÅ‚a WÅ‚odkowica ( De potestate papae ac imperatoris respectu infidelium, 1414 - 1418 ).ByÅ‚a w nich zawarta pochwaÅ‚a polityki północnej Jagiellonów; wojna z Zakonem zostaÅ‚a pokazana jako wojna sprawiedliwa.Krzyżacy nazwani zostali obÅ‚udnikami gorszymi od heretyków.PodkreÅ›lano prawo każdego narodu - a wiÄ™c i narodu pogaÅ„skiego, jakim mogÅ‚a być jeszcze wtedy Litwa - do decydowania o swym losie.TÅ‚umaczono, że król polski miaÅ‚ prawo posÅ‚użyć siÄ™ w wojnie obronnej, a wiÄ™c i sÅ‚usznej, nie tylko pomocÄ… pogan, ale nawet heretyków.Heretyk ma bowiem prawo do życia i pomocy, a chrzeÅ›cijanin nie powinien mu tej pomocy odmawiać.b) Ideologia wzmocnienia wÅ‚adzy królewskiej.Program wzmocnienia wÅ‚adzy króla gÅ‚osiÅ‚ Jan Ostroróg wybitny humanista, autor MemoriaÅ‚u o poprawie Rzeczypospolitej ( 1474 - 1477 ) ( należaÅ‚ do „mÅ‚odej” magnaterii, wojewoda poznaÅ„ski.Przez popieranie króla oraz Å›redniej szlachty widziaÅ‚ on możliwość osÅ‚abienia pozycji starych rodów, skupionych wówczas u boku kardynaÅ‚a Zbigniewa OleÅ›nickiego.Ostroróg mówiÅ‚ wiÄ™c o królu jako twórcy prawa.ŻądaÅ‚ współdziaÅ‚ania sejmu z monarchÄ…, optymistycznie wyobrażajÄ…c sobie efekty tego współdziaÅ‚ania.PodkreÅ›laÅ‚ niezależność monarchy od czynników zewnÄ™trznych: ostro wystÄ™powaÅ‚ przeciwko wszelkim formom zależnoÅ›ci od papiestwa, sprzeciwiaÅ‚ siÄ™ wysyÅ‚aniu annat do Rzymu, domagaÅ‚ siÄ™ zniesienia prawa apelacji do kurii od wyroków sÄ…dów duchownych, zobowiÄ…zywaÅ‚ polskie duchowieÅ„stwo do ponoszenia kosztów utrzymania paÅ„stwa.Kallimach, emigrant wÅ‚oski, peÅ‚niÄ…cy na dworze polskim funkcjÄ™ sekretarza królewskiego w swych Radach dla Jana Olbrachta domagaÅ‚ siÄ™ obalenia przywilejów szlacheckich i koÅ›cielnych, rozbudowy skarbu królewskiego oraz silnego rzÄ…du z królem na czele.Monarcha miaÅ‚ zaÅ‚atwiać ważne sprawy paÅ„stwowe tylko wespół z radÄ… tajnÄ….ProponowaÅ‚ usuniÄ™cie biskupów z senatu oraz roztoczenie kontroli nad klerem.Mocnym wsparciem dla absolutnego wÅ‚adcy miaÅ‚y być skarbce miast, których mieszkaÅ„cy mieli też cieszyć siÄ™ szczególnÄ… protekcjÄ… tronu, nie byÅ‚o szans na wprowadzenie.c) program egzekucji praw.Åšrednioszlachecki program z polowy XVI w.przyjÄ…Å‚ nazwÄ™ programu egzekucji praw.Szyld byÅ‚ konserwatywny; chodziÅ‚o o wyegzekwowanie praw i obyczajów, które znajdujÄ… siÄ™ w konstytucjach i sÄ… dobre, tyle że nie wykonane.Program egzekucyjny byÅ‚ programem reformatorskim, zakÅ‚adajÄ…cym istotne zmiany spoÅ‚eczne i polityczne w paÅ„stwie.Program polityczny obozu egzekucyjnego Å‚Ä…czyÅ‚ w caÅ‚ość dwa hasÅ‚a: Nihil novi( nic nowego bez nas, czyli udziaÅ‚ w stanowisku praw ) z hasÅ‚em silnego rzÄ…du.Zasada silnego rzÄ…du nie oznaczaÅ‚a już teraz silnego króla.Sam król - podkreÅ›lali egzekucjoniÅ›ci - nie jest zwierzchnikiem paÅ„stwa.Jest 9 jako rex solus ) tylko gÅ‚owÄ… w ciele Królestwa.Nie może on nic stanowić bez stanów sejmowych, tj.bez senatorów i posłów.Dopiero trzy stany Å‚Ä…cznie reprezentujÄ… RzeczpospolitÄ….TkwiÅ‚a tu myÅ›l o mieszanym ustroju paÅ„stwa.Król reprezentuje w paÅ„stwie monarchie, senat - arystokracje, zaÅ› izba poselska - demokracjÄ™.Ale egzekucjoniÅ›ci nie kÅ‚adli znaku równoÅ›ci miÄ™dzy trzema „ sejmujÄ…cymi stanami”.Punkt ciężkoÅ›ci spoczywa w izbie poselskiej, która jest najważniejszym politycznym stanem królestwa: oczyszczona z elementów magnackich i mieszczaÅ„skich, reprezentuje stan poÅ›redni kontrolujÄ…cy dwa pozostaÅ‚e stany, bÄ™dÄ…cych wÄ™dzidÅ‚em na króla i możnych oraz tamÄ… dla zuchwaÅ‚oÅ›ci plebsu.Izba jest też najbardziej predestynowana do trzymania steru wÅ‚adzy.Program egzekucjonistów byÅ‚ programem antykrólewskim, ale także ( i nade wszystko ) programem antymagnackim.Obóz egzekucyjny zdawaÅ‚ sobie sprawÄ™ z tego, że magnateria stanowi głównÄ… przeszkodÄ™ na drodze do usprawnienia paÅ„stwa oraz, że droga do osÅ‚abienia magnaterii wiedzie przez osÅ‚abienie jej przewagi ekonomicznej.Domagano siÄ™ wiÄ™c egzekucji dóbr, tj.odebrania magnatom królewszczyzn nadanych przez królów nieprawnie ( po 1504 r.).Dobra te miaÅ‚y wrócić do skarbu paÅ„stwa i przynieść ulgi w podatkach nakÅ‚adanych na dobro dziedziczne szlachty.Żądano kodyfikacji prawa, która by powÅ›ciÄ…gnęła magnackÄ… swawolÄ™ i zagwarantowaÅ‚a bezpieczeÅ„stwo szlacheckiego handlu zbożem; opowiadano siÄ™ za unowoczeÅ›nieniem procedury sÄ…dowej i ograniczeniem mocy praw obcych oraz domagano siÄ™ reformy urzÄ™dów, przypominajÄ…c zasadÄ™ incompatibilitas i konieczność poddania urzÄ™dników kontroli stanów sejmujÄ…cych
[ Pobierz całość w formacie PDF ]