[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Swiadom swoich ludzkich i obywatelskich obowiązków, w dążeniu do pełnego człowieczeństwa pamięta o zasadach etycznych "służu poczciwej sławie, troszczy się o uznanie społeczeństwa, postępuje zgodnie z rozumem, elelminuje spory, przestrzega "praw ojczystych i pięknej swobody".Jak już wspomniałem Jana Kochanowskiego nurtuje szerszy problem wzajemnego stosunku moralniści obywateli i potęgi państwa, problem interesów prywatnych i ogólnych.W odniesieniu do wymienionych problemów poeta zajmuje stanowiskio moralisty, opowiada się po stronie racji ogólnych, które powinny zwyciężyć interes ogólny.W tragedii "Odprawa posłów greckich" ukazał państwo zagrożone zgubą z powodu niemoralniści swych obywateli.Pod masską Troi twórca ukazał własną ojczyznę, panoszącą się w niej anarchię , egizm możnowładców, kłótliwość posłów, brak poszanowania prawa.Szcególnie surowe słowa kiruje do zwierzchników państwa, na których spoczywa odpowiedzialność za jego losy.Kraj, w którym zanika duch rycerski obywateli, w którym zapanowało zło, skazany jest na zagładę.Swój lęk o przyszłość ojczyzny wypowiedział poeta słowami Ulissesa:"O nierządne królestwo i zginienia bliskie,Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwośćMa miejsce, ale wszystko złotem kupić trzeba."Szczere zaniepokojjenie przyszłością ojczyzny, troska poety o naród swiadczą, że "Odprawa posłów greckich" jest tragedią narodową i zarazem patriotyczną.Charakterystyczną cechą utworów patriotycznych Jana Kochanowskiego było to, że wiązał on pochwałę życia aktywnego, ze zferą obowiązków patriotycznych i obywatelskich.Stałym motywem przewijającym się w jego utworach były apele do zgody, obawa przed walką stronnic, ostrzeganie przed wrogiem zewnętrznym.Filozofia patriotyzmu, występująca w omówionych wyżej przykładach literackich, stanowiła ważny składnik myślowy całokształtu filozofii życiowej Jana Kochanowskiego.Literatura staropolska odegrała doniosłą rolę w kształtowaniu nowej świadomości narodowej i społecznej,w szerzeniu wzorców i postaw obywatelskich oraz narodowych ideałów.Charakterystyczną jej cechą był ścisły związek z życiem politycznym i społecznym opoki.nawiązywała do aktualnych zagadnień życia publicznego,podejmowała tematy interesujące społeczeństwo,współdziałałą w dziele reformy,wychowując w duchu obywatelskim,patriotycznym,w duchu humanizmu i humanitaryzmu.Wybitnymi kontynuatorami spuścizny literackiej epoki renesansu byli w okresie oświecenia : Igancy Krasicki, Stanisław Trembecki, Adam Naruszewicz, Franciszek Bohomolec, Franciszek Zabocki, Julian Uryn Niemcewicz.Jedną z trwałych wartości literatury , którą stworzyli jest to , że potrafiła odzwierciedlić życie polskie w różnych jego przejawach.Odsłania wady, wszelkie ujemne strony życia szlachty i magnaterii,ukazywała drogi naprawy, przedstawiała wzory cnót obywatelskich.Literatura oświecenia miała charakter satyryczny.Jak w ostym zwierciadle ukazywała świat szlachty, świat odchodzącej epoki.Przewijała się w niej bogata galeria typów szlacheckich: sarmatów, modnych fircyków, kapryśnych damulek.Pojawił się szlaczcic oświecony, zwolennik reform społecznych i politycznych.Kreowała obrazki obyczajowe kraju, w którym przepych i bogactwo kontrastują z nędzą i wiedzą.Odzwierciedlając życie literatura oskarżała ustrój, w kktórym panował ucisk feudalny, ukazywał chłopa bitego, niniżanego, jak np.wsatyrze Ignacego Krasickiego "Pan niweart sługi".Literatura oświecenia przepjona była dydaktyzmem i racjioinalizmem.Racjonalistycznemu przekonaniu że literatura wychowuje i kształci odpowiadały warunki dydaktyczne: styry, bajki, listy poetyckie, peematy heriokmicze, komedie styryczno-obyczajowe.Podstawową kategorią estetuczną wymieniomych gatunków literackich jest żart, ironia, kpina.Dewizą poetów polskiego oświecenia stało sie hasło:"Nie dość nauczyć, trzeba by się bawił."Najwibitniejszym przedstawicielem polskiego oświecenia zwanym "księciem poetów polskich, człowiekiem, który "rozum uznawał i rozumem się szczycił" był bp.warmiński Ignacy Kraśicki.Autor bajek, satyr, poematów heroikomicznych, listów, nowoczesnych powieści, komedii, rozpraw o treści moralnej, filozoficznej i estetycznej.W głośnych poematacz heroikomicznych "Monachomachii" i "Antymonachomachii" Poeta dość ostro zaatakował ciemnotę umysłową rzesz zakonnych, zacofanie oraz zamiłowanie do życiu w zbytku i wygownictwie.Poprzez ośmieszenie, parodię i kpinę wytkną zakonnikom nieuctko i próżniactwo.Poematy skrzą się dowcipem, zadziwiają błyskotliwością i humorem.Niektóre sentencje wypowiedziane w nich weszły w świadomość powszechną."Trzeba się uczyć, upłyną wiek "złoty" lub:"I śmiech niekiedy może być nauką, kiedy się z przywar nie z osób natrząsa".Współczesne Krasickiemu społeczeństwo odczytało "Monachomachię" jako krytykę krasztoru i żart z uświęconej powagą instytucji religijnej.Wyżyny artyzmu osiągnął Krasicki w "satyrach" oraz "bajkach i przypowieściach".Satyry Kraśickiego odzanaczają się jasnością treści , czystością języka i klasyczną prostotą , tworzą obraz społeczeństwa szlacheckiego XVIII w.ukazały od strony jego wad i śmieszności.Z satyr wyłania się Kraśicki - patriota, Kraśicki - filozof zadumany nad poziomem moralnym społeczeństwa polskiego , nad naturą ludzką.Poeta dostrzegał sprzeczności tkwiące we współczesnym świecie i ujawniał je , krytykując to wszystko , co było złe i niebezpieczne dla moralności indywidualnej i społecznej.Szczególną wymowę posiada satyra" Swiat zepsuty", która dokonuje charakterystyki i oceny społeczeństwa osiemnastowiecznego " zepsutego" moralnie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]