[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Inni, przeciwnie,utrzymują, że dinozaury miały się świetnie i zostały nagle zmiecione z powierzchni naszejplanety przez jakąś ogólnoświatową katastrofę.Większość paleontologów woli się jednak nieopowiadać po żadnej ze stron.Przedostatni wiek ery mezozoicznej, zwany kampanem, zaczął się mniej więcej 80 milionówlat temu i zakończył około 10 milionów lat póz
niej.Jego nazwa wywodzi się od Szampanii wpołudniowo-wschodniej Francji, gdzie szczególnie dobrze odsłaniają się skały tego wieku.Ostatni wiek mezozoiku, ma-strycht (nazwany tak od holenderskiego miasta), trwał zale-dwie 5 milionów lat.Jego koniec zbiega się z końcem kredy i całego mezozołku.Wyznaczajągo wielkie wymierania zamykające erę - Drugi Epizod.Kampan był czasem wielkiego zróż-nicowania i liczebności dinozaurów; z tego wycinka czasowego znanych jest więcej gatunkówdinozaurów niż z jakiegokolwiek innego.W kampanie wydatnie przybyło ceratopsów, za sprawąpowstawania wielu nowych gatunków.Mnożyły się dinozaury kaczodziobe; wtedy to badaneprzez Jacka Homera mąjazaury składały jaja w północnej Montanłe.Jednak bogaty zapis ów-czesnych dinozaurów może być raczej pochodną tego, że zachowało się wiele odsłonięćosadów tego wieku, niż rzeczywistym zapisem zmienności dinozaurów; same tylko kampańskiewarstwy z Montany i Alberty dostarczyły większej liczby szkieletów dinozaurów niżjakiekolwiek inne miejsce na Ziemi.Tak więc duża liczba znanych gatunków opisanych zeskał tego wieku na świecie może odzwierciedlać dużą liczbę zebranych okazów, nie zaśstanowić miarę rzeczywistego bogactwa gatunkowego dinozaurów.Z kolejnego wieku,mastrychtu, znamy już mniej dinozaurów, po części dlatego, że trwał dwukrotnie krócej, poczęści zaś z tej przyczyny, że dostępnych jest o wiele mniej odsłonięć skał lądowych z tamtychczasów.Tego rodzaju problemy bardzo utrudniają wszelkie porównania liczebnościdinozaurów z różnych okresów.Profesor Bili Clemens z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Ber-keley spędził dwadzieścia lat nabadaniach gadów i ssaków znajdowanych na pograniczu Wieku Gadów i Wieku Ssaków.Stwierdził, że póz
nokredowe dinozaury znane są na świecie z 33 stanowisk.Granica kredy itrzeciorzędu uwidacznia się tylko w trzech z nich.Innymi słowy, znamy tylko trzy miejsca naZiemi, gdzie zapisały się ostatnie miliony lat mezozoiku ł pierwsze miliony lat kenozoiku wśrodowisku lądowym.To straszna wiadomość: przejście od ekosystemów dinozauro-wychdo zdominowanych przez ssaki można badać tylko w trzech miejscach na całym świecie?Jak się okazuje, wszystkie trzy miejsca znajdują się w Ameryce Północnej.Jednym z nichjest kanadyjska prowincja Alberta, drugim - płaskie wyżyny na wschodzie stanu Wyoming.Najlepsze jednak ze wszystkich leży pośród pociętych wąwozami pustkowi wschodniejMontany.Tu w skałach zapisały się ostatnie chwile najważniejszych członków mezozoicznychekosystemów lądowych - dinozaurów.Miejsce nazywa się odpowiednio - Heli Greek, czyliPiekielny Potok.ROZDZIAA
6Z
MIER
DINOZAURÓWiebo w tÄ™ pogodnÄ… noc jest gÄ™sto usiane gwiazdami.Droga Mleczna rozcina ciemnÄ… półkulÄ™Nbladym welonem; na wschodzie wzeszedÅ‚ Pegaz, a pod nim wspina siÄ™ na czarny nieboskÅ‚onByk.Gwiazdy rozrzucone po niebie Montany nie mrugajÄ… tak, jak widziane z miast -powietrze jest tu zbyt przejrzyste, zbyt czyste.Wydaje siÄ™ pradawne i nieziemskie, podobniejak poÅ›wiata, którÄ… obserwujÄ™.ObozujÄ™ nad brzegiem zalewu Fort Peck, na samym wschodzie Montany, utworzonego przedlaty po przegrodzeniu zaporÄ… górnego biegu Missouri.Wokół mnie na wiele mil rozciÄ…gajÄ… siÄ™pagórkowate pustkowia.Za dnia pofalowane skaÅ‚y mieniÄ… siÄ™ barwami tÄ™czy, teraz jednakwidać tylko ich blade sylwetki na tle nocnego nieba.WrzeÅ›niowy wieczór jest cichy i spokojny,noc bezgÅ‚oÅ›na, jeÅ›li nie liczyć cykania Å›wierszczy.WiÄ™kszość bezkresnych obszarówwschodniej Montany to ogrodzone pastwiska i chociaż nie trzeba wielkiej fantazji, by wyobrazićsobie ogromne stada bizonów i widÅ‚orogów, które przemierzaÅ‚y te tereny jeszcze w ubiegÅ‚ymstuleciu, cisza przypomina o nowej, jakże uboższej rzeczywistoÅ›ci.PrzeglÄ…dam przez lornetkÄ™ rozgwieżdżone niebo w okolicy Strzelca, gdzie Droga Mlecznausiana jest odlegÅ‚ymi gromadami gwiazd, mgÅ‚awicami i bladymi galaktykami spiralnymi.Z
wiatło niektórych gwiazd rozpoczęło swą podróż ku Ziemi zaledwie przed kilkoma laty;lecz od innych biegło przez kosmos ze swą fantastyczną prędkością znacznie dłużej.Bezwątpienia niektóre z ledwie widocznych światełek na niebie Montany zaczęły swą długąpodróż w czasach, kiedy teren wokół mnie był zalesioną doliną rzeczną, bujną i zieloną, ukwie-coną i ciepłą, obficie zraszaną deszczem i goszczącą wielkie stada zwierząt, pasących się nażyznej równinie; w czasach łagodnych podzwrotnikowych wiatrów i bujnego życia, czasachostatnich dinozaurów.Odwracam się, by spojrzeć na inne, ledwie widoczne obiekty na dalekim niebie.Ich słabeświatło jest jak skamieniała pozostałość jaśniejących niegdyś gwiazd, dziś już może zgasłychlub zmienionych w obiekty większe albo mniejsze, jaśniejsze albo ciemniejsze, o barwieróżniącej się wieloma odcieniami od żywych błękitów, czerwieni i bieli, które zapełniająnieboskłon nade mną.Patrząc w gwiazdy spoglądamy w przeszłość.Każda z niezliczonychgwiazd jest oknem w głąb czasu, gdyż okruchy ich blasku są równie rzeczywiste jak kościpogrzebane w otaczających mnie pustkowiach, których zarysy są ledwie widoczne.Zarównoświatło gwiazd, jak i zbierane przeze mnie skamieniałości dotarły do nas z otchłani czasu,ukazując, w najlepszym razie, zamazany obraz dalekiej przeszłości.Odkładam lornetkę ł wślizguję się do ciepłego śpiwora, szczęśliwy, że chronię się w tensposób przed coraz zimniej-szym nocnym powietrzem.Dni tej podróży, spędzone na po-szukiwaniu skamieniałości dinozaurów pośród wąwozów i pagórków wysuszonych okolicMontany, były upalne; ziąb nocy przypomina jednak o tym, że lato ma się już ku końcowi.Kiedyzapadam w sen, nieboskłon przecina rozjarzona spadająca gwiazda, pozostawiając jasnyślad.Jej blask bierze się ze spalania kamiennego meteoru nie większego zapewne od piłki ba-seballowej, a przecież jaskrawe światło spowodowane jego przechodzeniem przez atmosferęwymownie świadczy o energii wyzwalanej nawet przez tak mały przedmiot.Nie po raz pierwszyzastanawiam się, jak wyglądałby ognisty spadek i uderzenie wielkiego meteorytu w Ziemię.Myśląc o meteorach, pod-świadomie wspominam także ostatnie dinozaury, bo oba te tematy nierozerwalnie związały sięze sobą w umysłach wielu paleontologów.Opłakuję odejście dinozaurów, bo któż nie chciałby ujrzeć którejś z tych od dawnawymarłych bestii, nie w postaci skamieniałych kości, lecz ryczącej rzeczywistości; któż niezastanawiał się w dzieciństwie, dlaczego od tak dawna nie żyją? Dziś wielu naukowcówtwierdzi, że morderca dinozaurów spadł z tego samego nocnego nieba, które obraca się nadmą głową - olbrzymi meteoryt uderzający w Ziemię z niszczycielską siłą, tysiące razy większąod energii zgromadzonej w całej broni atomowej, jaką mogłaby naraz zdetonować ludzkość.Je-śli to prawda, dinozaury odeszły w agonii podczas gwałtownej, masowej zagłady.Oczywiście,taka katastrofa powinna była pozostawić jednoznaczny ślad, podpis sprawcy.Ale zdarzenie to,jeśli naprawdę do tego doszło, wydarzyło się 65 milionów lat temu, a dynamiczna Ziemiapotrafi z czasem zatrzeć ślady najbardziej nawet dramatycznych wydarzeń [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

szkla.opx.pl