Z dziejów kultury węgierskiej w pónym redniowieczu 2006

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.i 70.latach XV wieku we freskach BenozzoGozzoli (San Gimignano: Sant'Agostino, Cappella Maggiore) oraz Domenico Ghirlandaio(San Gimignano: Collegiata, Cappella Santa Fina, pogrzeb Santa Fina).Taką metodę przedstawienia i kompozycji, będącą specyficzną formą autoprezentacjiwłaściwą zbiorowościom miejskim, Gherardo i Monte di Giovanni mogli ujrzeć po razpierwszy na florenckich freskach Ghirlandaio.Największą rolę odegrał tu prawdopodobniecykl obrazów franciszkańskich namalowanych dla prywatnej kaplicy w kościele Santa Trinit�na zamówienie Francesco Sassettiego w pierwszej połowie lat 80.XV w.(zatwierdzeniereguły franciszkańskiej przez papieża Honoriusza III) lub też cykl fresków w kaplicyTornabuoni-Tornaquinci (Cappella Maggiore) Santa Maria Novella (wygnanie Joachima zeświątyni, zwiastowanie Zachariaszowi), powstały mniej więcej w tym samym czasie co naszeiluminacje.Najważniejsza jednakże różnica, jaka występuje pomiędzy nimi a wspomnianymifreskami, dotyczy roli exemplum.Współczesne postacie towarzyszące historii Dawidai Goliata nie są jedynie biernymi obserwatorami zdarzeń, zepchniętymi na skraj obrazu.Ichzwiązek z biblijnym biegiem wydarzeń najlepiej można określić słowem wizja , ponieważpojawia się on przed oczami Macieja i jego towarzyszy.Pomimo istniejących trudnościinterpretacyjnych za podobny typ przedstawienia uznać można Biczowanie Chrystusa Pierodella Francesca (Urbino, Galleria Nazionale delle Marche).W dziele tym trzynajprawdopodobniej współczesne artyście postacie, stojące na pierwszym planie, odgrywająpodobną wizyjną rolę jak te z omawianej iluminacji.W jej części głównej przedstawiono kolejne sceny walki z Goliatem.Z lewej strony,za plecami Macieja i króla Francji, widzimy Dawida z owieczką, zbierającego nad brzegiempotoku kamienie podczas przygotowań do bitwy z Filistynami (1 Sam 17, 40).Umieszczeniew tym miejscu postaci zwierzęcej, która może pełnić rolę atrybutu, należy w tutaj uznać zaszczególny środek skrócenia, skondensowania narracji: wedle opowieści biblijnej Dawid,przeciwnie niż jego trzej bracia, nieraz odchodził od Saula, aby paść trzody swego ojca70w Betlejemie 4 (1 Sam 17, 15).Widzimy więc, że sceny zbierania kamieni i karmienia owiecbyły od siebie odległe w czasie i przestrzeni.Iluminator zastosował podobną kondensacjęw przedstawieniu sceny głównej.Na dalszym planie, w środku, nieco z prawej strony ujrzećmożna moment dekapitacji filistyńskiego dowódcy (1 Sam 17, 51).Saul na czele swychżołnierzy (wśród których pojawia się Dawid), wyposażonych we współczesne(średniowieczne) zachodnioeuropejskie uzbrojenie, pojawia się przed bramami Jerozolimy wpogoni za armią filistyńską, której wojownicy mają na głowach turbany.Jednakże równieżwspaniałe przedstawienie Jerozolimy, wykorzystujące motywy architektoniczne budowliflorenckich (Orsanmichele, Santa Croce, Dome), należy do zupełnie innej częścistarotestamentowej opowieści.Armia Saula pokonała Filistyńczyków nie pod muramiJeruzalem, lecz pod Efes-Dammim (1 Sam 17, 1), ścigając ich aż do bram Ekronu (1 Sam 17,52).Niemniej jednak faktycznie Dawid, pozbawiwszy Goliata głowy, miał zabrać ją właśniedo Jerozolimy (1 Sam 17, 54).To pózniejsze wydarzenie, które działo się u bram miejskich, wyjaśnia, z jakiegopowodu miasto zostało przedstawione w sposób wiernie oddający tak wiele detali.Iluminatorskondensował trzy serie zdarzeń w jednej kompozycji skupiającej całość narracji.Najprawdopodobniej jej pierwowzorem był relief z dzieła Ghibertiego Porta del Paradiso.Przedstawione na tymże reliefie trzy wydarzenia (choć w rzeczywistości jest ich co najmniejpięć) pojawiają się w trzech obszarach jeden pod drugim.Oddzielone są od siebie nie tylkoswym horyzontalnym układem, lecz również przestrzenią zdarzeń.Dawid niosący głowęGoliata do Jerozolimy jest wyraznie oddzielony od sceny bitwy.Interesującym zwornikiempomiędzy oboma dziełami jest to, iż aczkolwiek w reliefie brak postaci Dawida, kamienie nabrzegu potoku również umieszczone są tu z lewej strony kompozycji, natomiast figura Goliataw przedstawieniu malarskim leżącego na ziemi, bezpośrednio łączy się z postacią reliefową.Dodatkowo w lewym górnym rogu iluminacji5 widzieć możemy stado czarnychptaków w locie, zmierzających prawdopodobnie w stronę Hebronu (czyżby były to krukimające być aluzją do herbu Macieja?).Motyw ten wiąże się z odpowiedzią udzielonąFilistyńczykowi przez Dawida przed walką: Dzisiaj wyda cię Pan w moją rękę i zabiję cię,i odetnę ci głowę, i dam dziś jeszcze trupy wojska filistyńskiego ptactwu niebieskiemui zwierzynie polnej (1 Sam 17, 46).W ten oto sposób wymowa exemplum przeznaczonego dla Macieja staje się jasna:Dawid w rzeczywistości odnosi zwycięstwo nad Turkami u murów miasta przedstawionegona podobieństwo Florencji, które równocześnie mogłoby być transpozycją JeruzalemNiebieskiej.Struktura narracyjna iluminacji jest jednakże wzbogacona dwoma powiązanymiszczegółami.Za Maciejem z jego lewej strony znajduje się skała, na której szczyciewzniesiono zamek.Przed jego otwartą bramą, jakby wychodząc z niej, pojawiają się trzejuzbrojeni żołnierze.Poniżej nich ze skały tryska zródełko.Scena ta najprawdopodobniej wsposób skondensowany przedstawia pewien wątek biblijny: po koronowaniu Dawida królemIzraela, trzech żołnierzy opuściło warownię, aby przynieść mu wody ze studni w Betlejem (2Sam 23, 13-17; 1 Kron 11, 15-18)6.Takie ekstrakty nie były zbyt często włączane dośredniowiecznych cykli z Dawidem, jednakże w dobrze rozpoznanym typologiczniepiętnastowiecznym dziele, Speculum humanae salvationis, każda scena opowieści znajdujeswój odpowiednik w historii trzech Magów [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

do ÂściÂągnięcia * pdf * ebook * download * pobieranie

Tematy