[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.uzupełniają mechanizm bezpośredniego opodatkowania dochodów i majątków indywidualnych.Są one instrumentem pośredniego sięgania przez Skarb Państwa „.do indywidualnych dochodów i majątków"60.Podatki, które obciążają wydatki będące kosztami, mogą być wykorzystane w celu obniżki kosztów.Przykładem tego typu podatków był podatek od płac w wysokości 20% wypłaconych wynagrodzeń.W zamierzeniu miał on wpływać na obniżkę wydatków związanych z zatrudnieniem pracowników.W rzeczywistości podatek ten spełniał jodynie funkcję fiskalną.Podatki od wydatków, które są wynikiem rozdysponowania dochodów, mogą być wykorzystane w celu pożądanego ukierunkowania konsumpcji osób fizycznych, jak również mogą stymulować oszczędne dysponowanie dochodami przez osoby fizyczne i podmioty gospodarcze.Problemem kontrowersyjnym jest zakres tego opodatkowania.Na ogół akceptuje się celowość opodatkowania konsumpcji zbędnej czy luksusowej.Z punktu widzenia zasilania budżetu istotne znaczenie ma opodatkowanie spożywania napojów alkoholowych i palenie wyrobów tytoniowych, ze względu na powszechność tej konsumpcji.Ponadto opodatkowanie konsumpcji nabiera istotnego znaczenia fiskalnego, jeżeli dotyczy podstawowych artykułów konsumpcyjnych.Jak pisze J.Jaśkiewiczowa, zaletą tego typu opodatkowania jest to, że całość obciążenia podatkowego jest rozproszona, większość podatków konsumpcyjnych jest włączona w cenę towaru i płaci się je „cząstkowo" w różnych terminach, co ma niemałe znaczenie psychologiczne61.W systemie podatkowym wykształciły się dwie zasadnicze formy podatków konsumpcyjnych, od artykułów spożywczych i używek.Są to akcyzy i opłaty monopolowe.Akcyzami określa się podatki konsumpcyjne pobierane od spożywania artykułów konsumpcyjnych, które są produkowane przez dużą grupę wytwórców należących do różnych sektorów gospodarczych.Akcyza miała początkowo charakter opłaty, następnie przekształciła się w podatek pośredni62.Szerzej na temat podatku akcyzowego por.rozważania w p.8.11.Natomiast opłaty monopolowe są formą podatku konsumpcyjnego stosowaną w odniesieniu do artykułów produkowanych przez przedsiębiorstwa monopolistyczne, będące w gestii Skarbu Państwa.Monopol obejmował produkcję lub przerób soli, spirytusu, wyrobów tytoniowych.Do czasu wprowadzenia podatku od wartości dodanej i akcyzowego formalnie zrezygnowano z posługiwania się akcyzami i opłatami monopolowymi.Włączone one były do podatku obrotowego, co powodowało, że w jego obrębie występowały różne metody opodatkowania, a w związku z tym i znaczne zróżnicowanie stawek i trybu przejmowania należności podatkowych63.Aktualnie oprócz podatku akcyzowego stosuje się również opłatę miejscową (por.rozważanie w p.8.13).Opodatkowanie konsumpcji luksusowej może następować bądź przez pobieranie podatku w chwili zakupu (podatek jest wkalkulowany w cenę nabywanego dobra i jest przekazywany na rzecz organu podatkowego) — akcyza, bądź rzadziej - przez wymierzanie podatku od posiadania drogocennych przedmiotów.Podatki takie były wymierzane jednorazowo.Obecnie przedmiotowy zakres podatków konsumpcyjnych w gospodarce został poszerzony i dotyczy znacznie większej grupy artykułów niż dawne podatki akcyzowe i monopolowe.Opodatkowanie to rozciągnięto poprzez system podatku od wartości dodanej oraz dodatkowo poprzez podatek akcyzowy (por.rozważania na temat tych dwóch podatków w p.8.10 i 8.11).Stosunkowo dużo miejsca poświęca się w literaturze ekonomicznej podziałowi podatków na bezpośrednie i pośrednie.Do podatków bezpośrednich zaliczamy podatki dochodowe i niektóre podatki przychodowe, a do podatków pośrednich zaliczamy podatki konsumpcyjne.Podstawowym kryterium tego podziału jest kryterium przerzucalności.Z punktu widzenia przerzucalności podatków, do bezpośrednich zaliczano te podatki, które nie mogą być przerzucane lub według zamiaru ustawodawcy nie powinny być przerzucane.Przerzucanie podatku polega na tym, że opodatkowany tylko formalnie jest podatnikiem, gdyż w rzeczywistości ma możliwość legalnego przesunięcia ciężaru podatkowego na inne osoby.Wyróżnia się kilka rodzajów przerzucania65.Może ono mieć charakter ustawowy (gdy ustawodawca nakazuje lub powala przerzucenie ciężaru podatkowego) lub faktyczny (przerzucenie następuje bez woli ustawodawcy).Przerzucenie może być zupełne (cały ciężar opodatkowania) lub częściowe.Przerzucenie wyraża też pewien ruch: przerzucenie w przód powoduje wzrost cen zbywanych przez podatnika artykułów i usług, przerzucenie w tył powoduje obniżenie cen produktów i usług nabywanych przez podatnika (m.in.obniżenie płac robotników, obniżenie ceny nabywanego surowca).W obu przypadkach przyczyną przerzucania jest nałożenie podatku wywołujące reakcję opodatkowanego.Skutkiem jest zmiana ceny.W gospodarce rynkowej przerzucenie podatków jest bardzo częstym zjawiskiem.Może ono być dokonywane w przód na konsumentów, poprzez podwyższanie cen zbywanych towarów i usług albo wstecz na dostawców lub pracowników, w drodze obniżenia cen nabywanych produktów lub usług względnie obniżenia płac pracowników.Oczywiście przerzucenie to nie zawsze jest możliwe.Podział podatków na bezpośrednie i pośrednie może również się opierać na kryterium zdolności płatniczej podatnika, czyli wynika z bezpośredniego lub pośredniego stosunku między źródłem a przedmiotem podatku.Podatki nakładane bezpośrednio wprost na źródło są w tym ujęciu podatkami bezpośrednimi (podatki dochodowe, majątkowe i częściowo przychodowe).Natomiast podatki nakładane na źródło za pośrednictwem obrotu pośrednio ujawniającego zdolność płatniczą są podatkami pośrednimi (podatki obrotowe i konsumpcyjne)66.W zależności od tego, na rzecz jakiego budżetu podatki wpływają, dzielimy je na podatki budżetu państwa i gminy (lokalne, samorządowe).W naszym systemie dominują podatki państwowe, choć ostatnio zarysowała się tendencja do poszerzania zakresu podatków lokalnych.Odpowiedni podział podatków na centralne i lokalne ma istotne znaczenie z punktu widzenia równoważenia budżetów lokalnych.Z podziałem tym wiąże się podział podatków na obligatoryjne i fakultatywne.Podatki obligatoryjne są to podatki obowiązujące z mocy prawa, fakultatywne zaś to takie, które mogą, ale nie muszą być wprowadzane przez władze gminy, oraz na których wysokość gmina ma wpływ.Ze względu na przeznaczenie podatki dzielą się na ogólne i celowe
[ Pobierz całość w formacie PDF ]