1505 1864, HistoriaPolski 1764 1864 3

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.„Koncert północny” miał czuwać nad stabilizacją nowego układu sił, przede wszystkim hamować inicjatywy dyplomatyczne upokorzonych państw „koncertu południowego”, Francji i Austrii i obezwładnić ich dotychczasowych sojuszników, w tym także kraje Wettina.W tej sytuacji rozglądająca się za zewnętrznym oparciem Familia postanowiła postawić na kartę rosyjską.Nadzieje swe wiązała z Katarzyną II, która właśnie ostatecznie zasiadła na tronie carskim, i z jej życzliwością dla Stanisława Poniatowskiego, stolnika litewskiego, który w czasie niedawnej bytności w Petersburgu zdołał sobie zaskarbić łaski ówczesnej wielkiej księżnej.Zamiarem Familii było dokonanie przy pomocy rosyjskiej zamachu stanu, który pozwoliłby usunąć od władzy Mniszcha i zlikwidować powstałe nadużycia.Dlatego Czartoryscy poparli kroki Katarzyny II w Kurlandii, których celem było odebranie tego księstwa z rąk królewicza saskiego Karola, a oddanie go znów Bironowi, i jednocześnie zwrócili się z prośbą o udzielenie poparcia ich planom.Wobec odsunięcia się od nich większości szlachty, w tym i samego hetmana Branickiego, zrażonych związkiem z Katarzyną II, Familia musiała liczyć głównie na wojsko rosyjskie jako zasadniczą siłę zdolną zapewnić jej powodzenie.Ale w decydujących momentach wahania Katarzyny II spowodowały, że cała impreza znalazła się w impasie.Dopiero śmierć Augusta III umożliwiła realizację planów Familii.Zgodnie z życzeniem Czartoryskich wojska rosyjskie wkroczyły wtedy do Rzeczypospolitej i pomogły Familii w podporządkowaniu sobie sejmu konwokacyjnego (1764).Próby oporu ze strony „republikanów”, zwłaszcza hetmana Branickiego i na Litwie Karola Radziwiłła, zostały złamane, a przywódcy zmuszeni do opuszczenia kraju.Zresztą wskutek wycofania się Wettinów z walki o tron przeciwnicy Familii nie mieli odpowiedniego kandydata na króla.Wykorzystując swój sukces Familia wystąpiła na konwokacji z programem reform.Przedstawił go Andrzej Zamoyski, postulując usprawnienie sejmu przez wprowadzenie zasady większości, powołanie (zgodnie z zaleceniami Konarskiego) stałej rady, która dysponowałaby władzą wykonawczą, nadanie dotychczasowym najwyższym urzędom charakteru kolegialnego.Zamiarów tych jednak nie dało się zrealizować w całości.Wprawdzie bowiem Fryderyk II zgodził się pod naciskiem Katarzyny II na pewne zmiany w Rzeczypospolitej, jednak dyplomaci pruscy pilnowali, by nie sięgały one zbyt daleko, ingerując w razie potrzeby w Petersburgu.Zresztą i przeciwnicy Czartoryskich nie zasypiali sprawy, denuncjując ich prawdziwe czy rzekome zamachy na złotą wolność przed dworem berlińskim i petersburskim.Trzeba się więc było ograniczyć do częściowego tylko usprawnienia funkcjonowania sejmów przez wprowadzenie nowego regulaminu obrad, zakazanie posłom przysięgania na krępujące ich samodzielność instrukcje sejmikowe, wreszcie przez osłabienie zasady jednomyślności w drodze dopuszczenia głosowania większością w sprawach skarbowych i ekonomicznych.Zmniejszeniu uległy uprawnienia hetmanów i podskarbich przez dodanie im do boku komisji wybieranych na sejmach.Komisje te dysponowały głosem stanowczym i przejęły znaczną część kompetencji tych urzędów.Konwokacja zapoczątkowała także nową politykę wobec mieszczaństwa: nastąpiło częściowe ograniczenie jurydyk, zniesienie ceł prywatnych oraz wprowadzenie cła generalnego.W ten sposób zaczęła się przebudowa stojącego u progu anarchii państwa w rządną „oświeconą” Rzeczpospolitą.Elekcja z 1764 r., przeprowadzona również przy obecności wojsk rosyjskich pod stolicą, przeszła spokojnie.Parę tysięcy szlachty powołało na tron siostrzeńca Czartoryskich Stanisława Poniatowskiego, który jako król dodał sobie imię Augusta.Kandydata wybrała sama Katarzyna II, która znając Poniatowskiego słusznie przypuszczała, że znajdzie w nim człowieka miękkiego i uległego jej woli.Nie było to po myśli Czartoryskich, którzy jeszcze w ostatniej chwili mieli nadzieję na tron dla wojewody ruskiego Augusta.Nie ośmielili się jednak wystąpić przeciwko zaleceniom posłów rosyjskich i pruskich.Niemniej te rozdźwięki elekcyjne nie pozostały bez wpływu na dalsze stosunki siostrzeńca z wujami.Nowy król był człowiekiem młodym, trzydziestodwuletnim, wszechstronnie wykształcony, znał dobrze stosunki polityczne zarówno własnego kraju, jak i Europy, którą zwiedził gruntownie.Zwolennik reform, myślał przecież też wiele o swym autorytecie, co nie było szkodliwe, póki nie prowadziło do konfliktów z tymi, którzy chcieli widzieć Polskę „oświeconą” Rzecząpospolitą.Gorzej, że jak przystało na magnata tych czasów, kładł za często swe prywatne korzyści przed interesem państwa.Ogólne uznanie zdobył Stanisław August jako mecenas sztuki i nauki.Jego rola polityczna spotykała się wszakże z uzasadnioną krytyką zarówno ówczesnego społeczeństwa, jak i większości historyków.Byli jednak i tacy, którzy skłonni byli dostrzegać w nim jedynego niemal rozsądnego polityka w morzu sarmackim (jak ostatnio E.Rostworowski).Jeśli rozsądek zaczął przeważać w dojrzałym wieku, to brakło go w młodości; czyż inaczej syn Stanisława Poniatowskiego zgodziłby się na ponowne odegranie fatalnej roli Stanisława Leszczyńskiego? Od początku pozycja Stanisława Augusta w Polsce była słaba.Czartoryscy odsunęli się od niego, gdy zorientowali się, że nie zamierza być tylko narzędziem w ich ręku.Pozyskiwanie stronników przez nadawanie urzędów i królewszczyzn nie przyniosło mu lepszych wyników niż jego poprzednikom.Stąd też płynęło silne uzależnienie Stanisława Augusta od Petersburga.Obliczenia Katarzyny II były jak najbardziej trafne [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

do ÂściÂągnięcia * pdf * ebook * download * pobieranie

Tematy