[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Na przypadek wojny nowe ze strony Aleksandra za-biegi, nowa o byt Polski troskliwość.Księstwo Warszawskie wywierało silny wpływ nawspółziemiańskie prowincje przez Moskwę zabrane.Gdyby przyszło do kroków nieprzyja-cielskich, Litwa i Ruś same przez się odpadały i nic tego niepochybnego rezultatu wojny zNapoleonem odwrócić nie mogło.Aleksander znowu obiera tę chwilę do wynurzenia swychuczuć dla Polski. Czego chcecie mówił do kilku Polaków w Petersburgu83 konstytucji?Będziecie ją mieli.Chcecie być wszyscy razem? Będziecie wszyscy razem! I czemuż bym niemiały włożyć na głowę korony polskiej, jeżeliby się toI w a m podobał o? Taka była natenczas polityka autokraty, taki język.Mniemałby kto, żechciał ubiec Napoleona w sławie wskrzesiciela Polski.Dla nadania waloru tym ujmującym oświadczeniom co żywo krząta się około polepszenialosu województw zabranych.Litwę przynajmniej uszczęśliwić zamierzał, aby się temu dziełuPolacy znad Wisły przypatrywali, aby Księstwo Warszawskie nie ubolewało nad niedoląwspółbraci za Bugiem i Niemnem, a ci Księstwu udzielnemu zazdrościć nie mieli przyczyny.Jakże daleko sięgała przebiegłość tego cara! Uszczęśliwienie Litwy, tej naówczas perły pań-stwa, nazywał swoim wielkim projektem.Jak przed pokojem tylżyckim Kniaziewicza, takteraz przed kampanią 1812 roku przyzywa do siebie Ogińskiego, aby się przed nim wyspo-wiadać z tych wspaniałomyślnych zamiarów. Utworzę Królestwo Polskie i połączę je z ce-sarstwem rosyjskim, tak jak Czechy i Węgry z Austrią są połączone.Albo mówił dalej doOgińskiego jeżeliby nie przyszło do wojny, ziszczę od dawna ukartowany projekt nadaniaLitwie konstytucji i innym prowincjom polskim pod moim berłem. Jakoż w istocie generałArmfeid i baron Rosenkampf zaraz otrzymali rozkaz ułożenia tej konstytucji.Wittowi i Lu-bomirskiemu poruczono plan organizacji wojska narodowego; na koniec deputacja z gubernigrodzieńskiej, mińskiej, witebskiej, mohilewskiej, wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej, którąskładali Lubecki, Wawrzecki, Szadurski, Ludwik Plater, Kazimierz Lubomirski, TadeuszCzacki i senator Kozłowski, wypracować miała projekt ogólny organizacji Królestwa Pol-skiego z tych województw.Tę datę mają szczególne dla nas względy Aleksandra.Potrzeba ostudzenia w części przy-najmniej zapału patriotycznego, którego ogniskiem dla całej Polski było Księstwo Warszaw-skie w tej pamiętnej epoce; potrzeba zatarcia uraz do dworu moskiewskiego, uraz całowiecz-nych w Polszcze, zakrwawionych jej rozbiorem; potrzeba utworzenia partii moskiewskiej zeznakomitych po większej części panów, w Litwie i na Rusi posiadających ogromne dobra,upatrujących, bez względu na stuletnie kabały, na stuletnie krzywdy narodowi polskiemu wy-rządzone, większe korzyści w związkach z Moskwą niżeli z Francją; na koniec potrzebazneutralizowania w niewątpliwej już wojnie z Napoleonem jej głównego teatru, Litwy: otóżgłówne powody życzliwości, którą potem przypisano jego bezinteresownemu, szlachetnemu83Byli to m.in.Michał Ogiński, Ksawery Lubecki, Ludwik Plater, Tomasz Wawrzecki.Rozmowy ich z cesa-rzem toczone od kwietnia do grudnia 1811 r.nie zostały ujawnione opinii publicznej.44charakterowi.Car dopiął swego celu: łatwowierna Litwa, mimo przysłowie, które jej miesz-kańców przebiegłymi nazywa, zbałamucona tymi zabiegami, częścią też zniechęcona niepo-jętymi przeszkodami, które w polityce Napoleona z dnia do dnia odwlekały pierwsze, głównedzieło jego wyprawy, restauracją całej Polski, zaczęła się ważyć na obiedwie strony.Roz-dzieliła się wreszcie na dwie partie, nie biorąc w powstaniu ówczesnym tego energicznegoudziału, który mógł przykładem swoim pociągnąć i południowe województwa, który byłbyniewątpliwie ułatwił, mimo klęsk i odwrotu armii francuskiej, połączenie tych prowincyj zKsięstwem Warszawskim, na ostatek i z Galicją.Dzisiejsze okrucieństwa Mikołaja nie zrządzą takich szkód w Polszcze, jakie zrządziłyuprzejmość i chytrość jego brata, sprawiedliwie nazwanego Grekiem.%7łeśmy się natenczaslepiej nie utwierdzili na własnym gruncie, czemuż to przypisać, jeżeli nie po większej częściowym obietnicom Aleksandra, jeżeli nie jego układności?Projekt Królestwa Polskiego, który, jak widzieliśmy, powstał nasamprzód w głowie auto-kraty z obawy utracenia całego zaboru, który byłby przyszedł do skutku dla zmniejszeniawpływu francuskiego w Polszcze albo przynajmniej dla dotrzymania mu równej wagi, na-tychmiast zaniechany został, gdy ta obawa po kampanii 1813 i 1814 roku minęła.Aleksandernie myślał ziścić, co był przyrzekł Polakom w prowincjach zabranych; myślał tylko, jak bynajzręczniej nie dotrzymać słowa danego przed wojną, powtórzonego tyle razy w czasię woj-ny, na koniec stwierdzonego niebacznie w Paryżu, w pierwszym upojeniu zwycięstwa.Roz-poczęły się obrady kongresowe.Wojska moskiewskie zajmowały Księstwo Warszawskie;Konstanty zbierał i porządkował szczątki siły zbrojnej polskiej; postanowiono i rząd tymcza-sowy w Warszawie.Zdawało się rzeczą naturalną i łatwą Aleksandrowi wcielić to Księstwodo carstwa bez żadnego tytułu odrębnej egzystencji.Doznał w tym jednak oporu na kongre-sie.Europa po upadku Napoleona chciała się zabezpieczyć od północy.Po cóż bowiem byłoprowadzić tyle wojen dla obalenia jednego kolosu, jeżeliby drugi z przeciwnej strony miałodziedziczyć całą jego potęgę? Równowaga wysilała wszystkie dyplomatyczne rozumy kon-gresu; rozważano pilnie zaczepne i odporne siły, położenia płaskie i górzyste, zapory granicz-ne, spławność i uchody rzek; dzielono ludność, dusze na ułamki: z tych kombinacyj wypadło,że tylko Polska cała może się stać przedmurzem dla Europy wobec moskiewskiego ogromu.Wspomniałem wyżej, jakie starania Austria szczególniej podejmowała w tym celu.Byłachwila na kongresie wiedeńskim, że to uczynić chciano dla własnego interesu, przez zazdrość,co by raczej powinno było być dziełem sprawiedliwości i wypadkiem tych zasad chrześcijań-skich, które kongres obwoływał za niewzruszone prawidło swej polityki.Aleksandrowi pozostawało tedy wydrzeć Europie tę Polskę, na której ona swe bezpieczeń-stwo gruntowała, w której wskrzeszeniu mało co przedtem chciał uprzedzić Napoleona
[ Pobierz całość w formacie PDF ]