[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W gorącejdyskusji prowadzonej w latach osiemdziesiątych intencjonaliści" bro-nili centralnej pozycji woli dyktatora, podczas gdy strukturaliści" albo funkcjonaliści" utrzymywali, \e wola dyktatora nie mo\e być rozpa-trywana bez wielostronnych powiązań z państwem i społeczeństwem.Oba poglądy łatwo skarykaturować, a czasami przedstawiane byływ skrajnej wersji.Intencjonalizm najlepiej wyjaśniał politykę zagra-niczną i militarną, w której Hitler i Mussolini grali dominującą rolę." Thomas Hobbes, siedemnastowieczny filozof angielski, uwa\ał, \e stanem natury, przedpowstaniem państwa, jest stan wojny wszystkich ze wszystkimi" (przyp.red.nauk.).164Sprawowanie wtadzyNajbardziej emocjonalnym tematem w debacie intencjonalistów zestrukturalistami był Holocaust, gdy\ potworność skutków wydawałasię wymagać równie ogromnej woli przestępczej.Temu zagadnieniuprzyjrzę się bli\ej w następnym rozdziale.Głównym problemem dla intencjonalistów był osobisty styl spra-wowania władzy przez Hitlera.Podczas gdy Mussolini spędzał długiegodziny przy biurku, Hitler dogadzał sobie lenistwem typowym dlacyganerii z czasów jego artystycznej młodości.Kiedy adiutanci mieli doniego pilne sprawy, Hitler często bywał nieosiągalny.Wiele czasu spę-dzał w swojej bawarskiej samotni; nawet w Berlinie często lekcewa\yłsprawy pilne.Zapraszał gości na obiad i zmuszał ich do wysłuchiwaniaciągnących się do północy monologów, wstawał w południe, a popołu-dnia przeznaczał na swoje pasje, takie jak plany młodego protegowa-nego Alberta Speera przebudowania rodzinnego Linzu czy centrumBerlina w monumentalnym stylu stosownym dla Tysiącletniej Rzeszy.Od lutego 1938 roku gabinet przestał się spotykać; niektórzy ministro-wie nigdy nie zdołali spotkać się z Fiihrerem.Hans Mommsen posunąłsię tak daleko, \e nazwał go słabym dyktatorem".Mommsen nigdynie zamierzał negować nieograniczonej natury ogólnikowo zdefinio-wanej i realizowanej na chybił trafił władzy Hitlera, ale zauwa\ył, \enazistowski re\im nie był zorganizowany na racjonalnych podstawachbiurokratycznej skuteczności oraz \e zadziwiający wybuch zbrodniczejenergii nie był produktem gorliwości Hitlera49.Tajemnicą faszystow-skiej radykalizacji zajmę się dalej w rozdziale 6.Nie wytrzymuje krytyki ani skrajny pogląd intencjonalistów o wszech-władcy samotnie rządzącego przywódcy, ani skrajny pogląd struktu-ralistów, \e głównym motorem faszystowskiego dynamizmu są oddol-ne inicjatywy.W latach dziewięćdziesiątych najbardziej przekonują-ca praca wprowadziła dwutorowe wyjaśnienia, w których poczesnemiejsce zajmuje rywalizacja między urzędnikami średniego szczeblao uprzedzanie osobistych \yczeń lidera i praca na ich rzecz", a zarazemudział lidera w wyznaczaniu celów, usuwaniu ograniczeń i nagradzaniugorliwych wspólników odgrywa swoją istotną rolę50.Sprawowanie władzy165Rywalizacja między faszystamia konserwatystamiKiedy 30 stycznia 1933 roku Adolf Hitler został kanclerzem Niemiec,jego konserwatywni sojusznicy, kierowani przez wicekanclerza Franzavon Papena, wraz z tymi przywódcami konserwatystów i nacjonalistów,którzy wspierali eksperyment von Papena z Hitlerem, spodziewali się,\e bez trudności zdołają pokierować nową głową rządu.Byli przeko-nani, \e ich uniwersyteckie tytuły, doświadczenie w sprawach publicz-nych i światowa ogłada łatwo zapewnią przewagę nad nieokrzesanyminazistami.Kanclerz Hitler będzie czarować tłumy, wyobra\ali sobie,podczas gdy wicekanclerz von Papen będzie kierował państwem.Konserwatywni sojusznicy Hitlera nie byli jedynymi, którzy uwa-\ali, \e nazizm jest jedynie przebłyskiem.Międzynarodówka Komu-nistyczna była pewna, \e Niemcy pod Hitlerem skręcą na prawo, cowywoła zwrot na lewo, kiedy tylko robotnicy niemieccy zrozumieją,\e demokracja jest iluzją, i odwrócą się od reformistycznych socjal-demokratów. Spokój, jaki zapanował po zwycięstwie faszyzmu, jesttylko chwilowy.Mimo faszystowskiego terroryzmu rewolucyjna falaw Niemczech wzbiera w sposób nieunikniony [.] Ustanowienie jawnejdyktatury faszystowskiej, która niszczy wszelkie demokratyczne iluzjemas i uwalnia je od wpływów socjaldemokratów, przyspieszy postępNiemiec w stronę proletariackiej rewolucji"51.Wbrew oczekiwaniom zarówno z prawa, jak i z lewa, Hitler szybkoustanowił pełną osobistą władzę.Pierwszy okres nazistowskiej władzypokazał Gleichschaltung, zrównywanie, nie tylko potencjalnych wro-gów, ale tak\e konserwatywnych kolegów
[ Pobierz całość w formacie PDF ]