[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.EDYKT PRETORSKI skÅ‚adaÅ‚ siÄ™ z 2 części: normatywnej (zapowiedziÄ… zakresu ochrony spraw prywatnych w procesie i poza nim) i formularnej (konkretne formuÅ‚y procesowe).W 130 r ne Julian uporzÄ…dkowaÅ‚ redakcje edyktu pretora miejskiego i edylów kurulnych.W tej formie zostaÅ‚ zatwierdzony przez senat i jako „edykt wieczysty” mógÅ‚ być ogÅ‚aszany już formalnie dla zachowania tradycji.lIURYSPRUDENCJA RZYMSKAlTo dziaÅ‚alność prawników dokonujÄ…cych wykÅ‚adni prawa.Uczeni juryÅ›ci uczestniczyli bezpoÅ›rednio w tworzeniu prawa obowiÄ…zujÄ…cego i to za oficjalnÄ… aprobatÄ… cesarza.Pod wpÅ‚ywem dziaÅ‚alnoÅ›ci prawników prawo rzymskie szybko staÅ‚o siÄ™ „prawem uczonym”, bogatym w treść, Å›cisÅ‚ym w terminologii i w konstrukcjach pojÄ™ciowych.W OKRESIE REPUBLIKI: w okresie wczesnej republiki wiedza prawnicza zmonopolizowana byÅ‚a przez kolegium kapÅ‚aÅ„skie tzw.pontyfików, na czele z pontifex maximus.KapÅ‚ani prowadzili kalendarz dni sÄ…dowych oraz ujawniali zainteresowanym formuÅ‚y czynnoÅ›ci prawnych i formuÅ‚y wypowiadane w postÄ™powaniu.Pierwszy plebejski pontifex maximus Tiberius rozpoczÄ…Å‚ publiczne nauczanie prawa.JuryÅ›ci rzymscy zwani veteres, zajmowali siÄ™ przede wszystkim wydawaniem opinii w konkretnych przypadkach prawnych, ukÅ‚adaniem nowych formularzy aktów prawnych w zakresie prawa materialnego czy też procesowego.Nauczanie prawa miaÅ‚o charakter czysto praktystyczny i prywatny.Prawa uczono siÄ™ przez zapoznawanie siÄ™ z dziaÅ‚alność jurystów udzielajÄ…cych opinii , przysÅ‚uchiwanie siÄ™ im i prowadzenie z nimi dyskusji.Na naukÄ™ wpÅ‚yw miaÅ‚y kontakty z grekÄ….W OKRESIE PRYNCYPATU: byÅ‚ to klasyczny okres prawa rzymskiego na który przypada szczytowy rozwój jurysprudencji.W tym okresie dziaÅ‚ali najwybitniejsi prawnicy.PoczÄ…wszy od Augusta pochodzi zwyczaj nadawania jurystom przez cesarzy prawa udzielania wiążących opinii „pod autorytetem cesarza”.Rozwinęło siÄ™ też instytucjonalne nauczanie prawa w szkoÅ‚ach Sabinianów i Prokulianów.PojawiajÄ… siÄ™ elementarne podrÄ™czniki i monografie dot różnych tematów.W OKRESIE DOMINATU: charakteryzuje zanik samodzielnej twórczoÅ›ci prawników.DziaÅ‚ajÄ…cy w tym okresie prawnicy zajmujÄ… siÄ™ przede wszystkim twórczoÅ›ciÄ… kompilacyjnÄ… i sporzÄ…dzaniem skrótów z dziel pisarzy.PojawiajÄ… siÄ™ w miejsce iurisprudentes anonimowi prawnicy, zwiÄ…zani z kancelariÄ… cesarskÄ… i bÄ™dÄ…cy jedynie wykonawcami woli cesarza.lNauczanie prawa w paÅ„stwie rzymskimlIstniaÅ‚o wiele szkół w różnych częściach paÅ„stwa.Program nauczania w szkoÅ‚ach wschodnich oparty byÅ‚ na cyklu 5 letnim.Studium dawnego prawa przeważaÅ‚o nad leges.Na I roku studiowano głównie Instytucje Gajusa, a studentów nazywano rekrutami.II rok to studiowanie komentarzy do edyktów, studenci to edictales.III rok to studiowanie responsów Papiniana, IV rok to nie nauka kursowa lecz prywatne studiowanie responsów Papiniana.na V roku odchodziÅ‚o siÄ™ od studiowania starego prawa i przychodziÅ‚a kolej na konstytucje cesarskie.l„Dawne prawo” jego opracowania i zbiory.lIus byÅ‚o tzw „dawnym prawem” obok nowego którym byÅ‚y ustawodawstwa cesarskiego.Stosowanie ius w realiach nowego systemu byÅ‚o dość uciążliwe, dlatego podjÄ™to siÄ™ odnowienia dzieÅ‚ klasycznych.PAULI SENTENTIAE - zbiór zwiÄ™zÅ‚ych zasad prawnych, jest dzieÅ‚em poklasycznym, a nie Paulusa.Opracowana treść obraca siÄ™ wokół prawa prywatnego, malo obok karnego.Autor ogranicza siÄ™ do podawania jedynie zasad prawnych bez kazuistyki ikwestii spornych.Kompedium w 5 ksiÄ™gach elementarnej wiedzy prawniczej, tanie i przystÄ™pne.REGULAE ULPIANI - podobny do ww.ma charakter elementarnego opracowania.FRAGMENTAE VATICANA - prywatny zbiór o nowatorskim charakterze połączono wszystko co potrzebnelJuryÅ›ci okresu klasycznegolLABEO (Marcus Antysitus Labeo) - zmarÅ‚ miÄ™dzy 10-22r ne.ByÅ‚ konserwatystÄ…, zwolennikiem republikaÅ„skiego ustroju, a do pryncypatu byÅ‚ niechÄ™tny.MiaÅ‚ szerokie wyksztaÅ‚cenie.PozostawiÅ‚ po sobie ok.400 ksiÄ…g.SABINUS (Massarius Sabinus) - I w ne.PochodziÅ‚ z ubogiej rodziny ale dziÄ™ki swej prawniczej pracy uzyskaÅ‚ ok 50 r.życia awans do stanu ekwitów.Jego dzieÅ‚o o prawie cywilnym zyskaÅ‚o z czasem rangÄ™ bliskÄ… ustawie.Pisano do niego liczne komentarze, które staÅ‚y siÄ™ tzw.„masÄ… sabiniaÅ„skÄ…” i byÅ‚y podstawÄ… Digestów.CELSUS - schyÅ‚ek I i poczÄ…tek II w ne.należaÅ‚ do Prokulianów, doszedÅ‚ do wysokich godnoÅ›ci paÅ„stwowych i do udziaÅ‚u w radzie cesarza Hadriana.Autor wielu maksym prawniczychJULIAN (Salvius Julianus) - jego głównym dzieÅ‚em byÅ‚y „Digesta” w 90 ksiÄ™gach.SprawowaÅ‚ on za czasów 3 cesarzy funkcje od wysokich paÅ„stwowych po konsulat i namiestnictwo prowincji.W swoich pracach rozstrzygnÄ…Å‚ wiele poprzednich sporów i wÄ…tpliwoÅ›ci.PAPINIAN (Aemelius Papinianus) - w okresie poklasycznym zostaÅ‚ uznany za najwybitniejszego jurystÄ™ rzymskiego.ZginÄ…Å‚ w 212 ne, zostaÅ‚ stracony na rozkaz cesarza Karakalli, gdyż nie chciaÅ‚ usprawiedliwić przed senatem morderstwo dokonane przez cesarza.PAULUS ( Iulius Paulis) - pisaÅ‚ dóżo i różnorodnie.OpracowaÅ‚ zbiory przypadków praktycznych, zmierzajÄ…c do skompilowania prac poprzedników w komentarzach z zakresu prawa cywilnego i pretorskiego.ULPIAN (Domitius Ulpianus) - zginÄ…Å‚ w 223 jako dowódca gwardi pretoriaÅ„skiej , zamordowany przez podwÅ‚adnych.PisaÅ‚ kompilacje: głównie podrÄ™czniki i liczne monografie.Autorzy Digestów zaczerpnÄ™li z jego twórczoÅ›ci i stworzyli dziÄ™ki niemu 1/3 caÅ‚oÅ›ci.GAIUS - żyÅ‚ i dziaÅ‚aÅ‚ w 2 w n, jest postaciÄ… tajemniczÄ….Nie sprawowaÅ‚ funkcji publicznych, ale zajmowaÅ‚ siÄ™ przede wszystkim nauczaniem prawa.NapisaÅ‚ dzieÅ‚o pod nazwÄ… INSTITUTIONES gdzie w 4 ksiÄ™gach zawarÅ‚ elementarny wykÅ‚ad rzymskiego prawa prywatnego wg schematu: personae, res, actiones.lWULGARYZACJA PRAWA RZYMSKIEGOlWulgarne to prawo pospolite, które zostaÅ‚o spospolitowione, czyli wtargnÄ…Å‚ do niego pierwiastek ludowy, oderwany od finezyjnych rozważaÅ„ teoretycznych epoki klasycznej.ByÅ‚o to prawo proste.Jako podstawa obowiÄ…zywania jest prawo zwyczajowe.Aby je zastosować musiaÅ‚y być 4 warunki: dawność zwyczajów; ogólna zgoda; racjonalny charakter prawa; brak sprzecznoÅ›ci z ustawami
[ Pobierz całość w formacie PDF ]