[ Pobierz całość w formacie PDF ]
., (2) proceslustracyjny obejmujący dostęp do dokumentów wytworzonych przez byłą tajnąpolicję (Securitate) został zainicjowany dopiero w roku 1999 przyjęciem Uchwałyo dostępie do akt osobistych i zdemaskowaniu Securitate jako policji politycznej(Ustawa nr 187/1999) i ustanowieniu Narodowej Rady ds.Zbadania ArchiwówSecuritate (NRZAS).Aż do czasów obecnych proces lustracji był jednowymiarowy,tj.koncentrował się wyłącznie na tych osobach, które albo były agentami, albonieformalnymi pracownikami Securitate, (3) chociaż projekt ustawy mającej na celulustrację członków byłej nomenklatury został przedstawiony rumuńskiemu parlamentowi już w roku 2005, ustawa w tym zakresie jeszcze nie została przyjęta45.Istnieją dwa główne czynniki, które wpływają na sposób, w jaki można zastosować sprawiedliwość okresu przejściowego: (1) charakter zmiany ustroju, tj.negocjowany vs.upadek, oraz (2) charakter rywalizacji politycznej we wczesnym okresiepostkomunistycznym, tj.zorientowany na przeszłość lub przyszłość.W związku z tym można wykazać związek między typem systemu komunistycznego, sposobem wyjścia z komunizmu i strategią przyjętą przy rozliczaniunadużyć władzy tego systemu.Dlatego też rewolucje postmodernistyczne z roku1989 zostały zainicjowane przez polskie rozmowy przy Okrągłym Stole i byłykontynuowane przez Węgierski Narodowy Okrągły Stół.Można zatem dowodzić, że początkowy impuls do zmian z roku 1989 wywodziłsię z obozu państw o narodowoakomodacyjnym typie komunizmu.Następnie zaich przykładem nastąpiła zmiana ustroju w NRD i Czechosłowacji, tj.obozie państwo biurokratycznoautorytarnym typie komunizmu.Co ciekawe, w obozie państw charakteryzujących się patrymonialnym komunizmem wydarzenia te nie nastąpiły jednocześnie.W Bułgarii przeciwnicy Todora%7łiwkowa z Politbiura Bułgarskiej Partii Komunistycznej (BPK) zainscenizowalipałacowy zamach stanu w dniu 10 listopada 1989 r.i zastąpili go Ministrem SprawZagranicznych Peterem Mladenowem.W Rumunii ludowe powstanie w Timi_oarzerozprzestrzeniło się do Bukaresztu i wytworzyło sytuację rewolucyjną, która ostatecznie doprowadziła do upadku rządów Ceau_escu 22 grudnia 1989 r.W zakresie reform politycznych i gospodarczych grupa sześciu państw poddanychanalizie podzieliła się na kraje realizujące reformy w szybkim i wolnym tempie, cowskazywało na zbieżność ścieżek rozwojowych obranych przez kraje należące dobyłych obozów narodowoakomodacyjnych i biurokratycznoautorytarnych (krajerealizujące reformy w szybkim tempie).Wyjście z komunizmu patrymonialnegobyło trudniejsze, jak pokazały przypadki Rumunii i Bułgarii krajów realizującychreformy w wolnym tempie.Niemniej w zakresie stosowania sprawiedliwości czasu zmiany ustrojowej należydokonać istotnego rozróżnienia pomiędzy wczesną i pózną lustracją.W odniesieniu45Więcej na temat przypadku rumuńskiego, zob.D.Petrescu, Dilemmas of Transitional Justice inPost-1989 Romania [w:] Lustration and Consolidation of Democracy and the Rule of Law in Central andEastern Europe, red.V.DvoYkov, A.Milardović, Zagreb 2007, s.127 151.33Drago_ Petrescudo wczesnej lustracji, jedynie ścieżki obrane przez byłą NRD i Republikę Czeskąupodabniały się do siebie w pewnym stopniu.Można nawet w tym przypadku mówićo niemieckiej wyjątkowości, ponieważ zakres i konsekwencja procesów restytucjii kary dotyczących postępków poprzedniego reżimu pozostają bez porównania.W Republice Czeskiej proces lustracji był prowadzony z pewną konsekwencjąod momentu przyjęcia czeskiej ustawy lustracyjnej w pazdzierniku 1991 r.Jednakżepo początkowym impulsie zakres ustawy został zawężony orzeczeniami FederalnegoSądu Konstytucyjnego.Węgry i Polska wydają się stanowić dwa podobne przypadki ze względu na faktbraku wczesnej lustracji.Jak trafnie odnotował Aviezer Tucker: Teorie, które łącząstopień opresywności reżimu totalitarnego i poziom jego odporności na przemianyz żądaniami sprawiedliwości okresu przejściowego, przewidują słusznie początkowybrak sprawiedliwości okresu przejściowego w Polsce i na Węgrzech w porównaniuz Czechosłowacją i wschodnimi Niemcami 46.To, co można nazwać paradoksem politycznym, to podobieństwo przypadkówPolski i Rumunii w zakresie przeprowadzenia póznej lustracji
[ Pobierz całość w formacie PDF ]