[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W 2 poł.XIXw bardzo silnie rozwijają się przemysły: cukrowniczy (1, 9 mln q cukru w 1900r), gorzelniczy (700 tys hektolitrów) oraz inne działy przemysłu rolno spożywczego, tartaki, fabryki mebli i narzędzi.Galicja.Przemysł był słabo rozwinięty- podporządkowany interesom monarchii austriackiej.Największe znaczenie miał tutaj na początku XIXw przemysł włókienniczy (Przemyśl), górnictwo soli kamiennej i produkcja żelaza z własnych niskoprocentowych rud (okolice Nowego Targu).Znaczącą gałęzią przemysłu galicyjskiego było gorzelnictwo (1836r -22% wartości całej produkcji Galicji).Rozwój gospodarczy Austrii powoduje jednak po 1820r spadek produkcji niektórych działów przemysłu galicyjskiego - upadek hutnictwa (w 1877r -1/2 produkcji z 1847r - spowodowany brakiem zastosowania osiągnięć technicznych), spadek produkcji gorzelnictwa i przemysłu cukrowniczego.Rozwija się natomiast wydobycie soli i kopalnictwo węgla w Śląsku Cieszyńskim.Pewien rozwój zanotowało też włókiennictwo.Po roku 1860 następuje wzrost wydobycia węgla w Śląsku Cieszyńskim.Zbudowane zostają koksownie, huty, oraz fabryki przetwarzające wydobywane surowce.Obok tego rozwija się górnictwo naftowe, której produkcja osiągnęła w 1905r 800 tys ton- 5% produkcji światowej.Położenie klasy robotniczej:W początkowych latach położenie klasy robotniczej było bardzo ciężkie- dzień pracy wahał się od 12 do 16 godzin dziennie, znaczna była też rozpiętość płac (jednak znaczna była też rozpiętość kosztów utrzymania), przy czym do 1845r zdarzało się nieraz wypłacanie części wynagrodzenia kwitami do karczmy lub sklepu fabrycznego.Warunki najmu regulowały postanowienia namiestnika z lat 1817-23 oraz kodeks karny z 1818r: surowo karano wykroczenia przeciwko pracodawcy, robotników obowiązywał 14-dniowy termin wymówienia, a pracodawca mógł zwalniać z miejsca- co pozwalało wyrzucać chorych, strajki były zakazane (pomimo to w 1824r wybucha strajk w Warszawie, 1853- Będzin, 1861r- rozruchy w Łodzi- luddyści), a wystąpienia robotnicze karano jak bunty- biciem, więzieniem, oddaniem na służbe wojskową (25lat) lub zesłaniem.W roku 1870 liczebność proletariatu osiągnęła 289 tys.Chętnie zatrudniano kobiety i dzieci, którym płacono od 50 do 75% mniej.Pod koniec XIXw długość dnia pracy wynosiło przeciętnie ok.11 godzin w Kongresówce i 12 godzin na Śląsku.Warunki pracy nie poprawiły się wyraźnie: występowała duża liczba nieszczęśliwych wypadków, a niskie płace sprzyjały chorobom.22.Kształtowanie się rynku wewnętrznego w XIXw.Wymiana handlowa wewnątrz kraju miała charakter głównie drobnotowarowy.Do połowy XIXw znaczna część tych obrotów odbywała się na tych samych zasadach co przed rozbiorami: na targach tygodniowych, jarmarkach, w sklepach i za pośrednictwem handlu obnośnego.Następowała jednak stopniowa koncentracja obrotów w większych ośrodkach miejskich, co spowodowało m.in.zniesienie wiejskich jarmarków w zaborze pruskim.Do koncentracji tej dążono świadomie, uprzywilejowując niektóre z nich (m.in.2 walne jarmarki w Warszawie były zwolnione ze zwykłych ceł i podatków przy sprzedaży towarów obcych), pojawiała się też tendencja do specjalizacji poszczególnych regionów- powstawały jarmarki specjalistyczne (np.jarmarki na wełnę w Warszawie, Poznaniu i Lwowie).Powoli powstawał więc rynek ogólnokrajowy.W wyniku unowocześniania handlu powstaje pierwsza giełda towarowo-pieniężna (1817r Warszawa).Tranzakcje na giełdzie dochodziły do skutku za pośrednictwem maklerów.Jako pierwszy papier publiczny pojawiły się w 1826r listy zastawne Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, a w 1828r pojawiły się polskie asygnacje skarbowe).Po 1840r nastąpił dalszy wzrost znaczenia giełdy.W dobie kapitalizmu wolnokonkurencyjnego nastąpiło dalsze unowocześnienie handlu wewnętrznego.Drobni sklepikarze stawali się coraz częściej agentami kapitalistycznych hurtowników, na których rachunek sprzedawali towar, którzy z kolei byli agentami wielkich przedsiębiorców, najczęściej Niemców.Pod koniec XIXw pojawia się też spółdzielczość rolniczo-handlowa.Jej zadaniem było dostarczenie producentom rolnym artykułów potrzebnych do produkcji i sprzedaż produktów ich gospodarstw.Często zajmowały się też dostarczaniem towarów potrzebnych rolnikom w gospodarstwach domowych.W latach 60-tych XIXw powstają też stowarzyszenia spożywców, zajmujące się zakupem hurtowym i sprzedażą towarów wśród robotników i inteligencji bez pośrednictwa.Giełdy rozwijały się za to słabo.Najżywotniejsza była giełda warszawska, zreformowana w 1872r.(wyłączono obrót towarowy, przystosowano ją do obrotu bankierskiego)23.Problem kapitału na ziemiach polskich w II poł.XIX w.W drugiej połowie XIXw w Polsce zaczęły się nasilać tendencje charakterystyczne dla całego rozwoju kapitalizmu na świece koncentracja.Powstawały wielkie zmechanizowane zakłady, ztrudniające wielką liczbę robotników, mniejsze, gorzej wyposażone upadały.Koncentracja produkcji wiąże się silnie z koncentracją i centralizacją kapitału (koncentracja kapitału oznacza wzrost kapitału, wynikający ze znacznych inwestycji; centralizacja kapitału stanowi proces łączenia się istniejących już kapitałów).Najbardziej rozpowszechnioną formą było powstawanie spółek akcyjnych.W KP spólki akcyjne zaczęły powstawać po 1870r.W 1885r istniało ich kilkadziesiąt, a 1897r -100, a w 1901r - 157.Pod koniec XIX w spółki akcyjne stanowiły 5, 5% zakładów, a zatrudniały 44% wszystkich robotników i skupiały ponad połowę produkcji krajowej (największą rolę odgrywały w górnictwie, hutnictwie i włókiennictwie np.w górnictwie węgla kamiennego skupiały niemal całe wydobycie)Podobnie sytuacja wyglądała na Śląsku.W Galicji zaś rozgrywało się to znacznie wolniej (1910r- 56 spółek akcyjnych).Spółki akcyjne bardzo ułatwiały koncentrację produkcji: dzięki akcjom łatwo można było połączyć szereg spółek w jedną.Wzrost zasobów kapitałowych przedsiębiorstw pozwalał im przy tym przejściowo obniżać czasowo ceny towarów, co pozwalało wyeliminować konkurentów.W tym celu (dyktowanie cen, podział rynków) tworzono też wielkie porozumienia pomiędzy gigantami.Proces ten najsilniej następował na terenie Górnego Śląska, gdzie powstało kilka wielkich koncernów.Pierwszym z nich była Górnośląska Spółka Akcyjna Potrzeb Kolejowych (koncern „Minewra”, kopalnie i inne), powstała w 1871r.Decydujący pakiet akcji dostał się w ręce hr.Ballestremów, którzy posiadali obok tego zakłady metalurgiczne w KP, Galicji i na Węgrzech.Drugim wielkim koncernem był koncern Donnersmarcków pod nazwą Huta Bismarck, który połączył się z hutą Bethlen-Falva.Donnersmarckowie posiadali też Zjednoczone Huty Królewska i Laury.Obok tego posiadali kopalnie węgla i rudy żelaza oraz fabryki sprzętu kolejowego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]