[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ze względu na stopień samodzielności rozróżnia się myślenie reproduktywne i produktywne.Topierwsze nazwałem myśleniem niesamodzielnym, a drugie - samodzielnym6.Myślenie ocharakterze reproduktywnym opiera się głównie na tych zdolnościach poznawczych, któregwarantują dobre przyswajanie" tzw.gotowej wiedzy, wierne reprodukowanie tego, co jest po-dawane" do wyuczenia się.Zdolności te to głównie pamięć i uwaga.Mają one również swojąwartość, lecz ich rozwijanie jest tylko częścią kształcenia szkolnego.Nie może się nimi zadowolićczłowiek współczesny, który ma rozumieć prawa przyrody i życia społecznego, ma się nauczyćtwórczej ingerencji w świat przyrodniczo-społeczny, ma mieć w wielu sprawach własne zapatrywa-nia, rozwinąć własne życie duchowe.Człowiekowi takiemu nieodzownie potrzebna jest dobrzerozwinięta zdolność obserwacji, bogata wyobraznia oraz samodzielność w myśleniu i działaniu.Tezdolności można rozwinąć przez ciągłe stawianie ucznia w sytuacjach zadaniowych, które wpraw-dzie wymagają posiadania wiadomości, lecz przede wszystkim stwarzają warunki do posługiwaniasię nimi w generowaniu nowych wiadomości, ich weryfikowaniu i włączaniu do kapitałuposiadanej wiedzy.Uczeń zaczyna działać samodzielnie, gdy ma wykonać jakieś zadanie, wtedy zaś zaczyna myśleć(poznawać) samodzielnie, gdy ma do wykonania zadanie szczególnego rodzaju.Tak więc zadania,które realizuje uczeń, nie mają jednakowego charakteru.Jedne z nich doprowadzają go jedynie dozastosowania własnych wiadomości, np.gdy jego zadaniem jest odpowiedzieć na pytanie nauczy-ciela, napisać streszczenie jakiegoś tekstu, narysować siatkę kartograficzną w sposób sobie znany,wykonać pomoc naukową według gotowego wzoru.Inny charakter mają zadania, w którychmyślenie jego skierowane jest na rozwiązanie jakiegoś zagadnienia i odkrycie nowej nie znanej mudotąd myśli.Sytuacja taka wymaga również i udziału pamięci, ale przede wszystkim wysiłkumyślenia, twórczego napięcia wyobrazni a często i wnikliwej obserwacji.Ten drugi rodzaj myśleniato myślenie w pełni samodzielne.Przez myślenie samodzielne rozumieć zatem będziemy procesdochodzenia do nowych wiadomości przez formułowanie problemów, praktycznych bądzteoretycznych, rozwiązywanie ich i weryfikację rozwiązań.Nauczyciel kształtuje u uczniów myślenie samodzielne wtedy, gdy:1) wdraża ich do formułowania problemów,2) uczy ich samodzielnego rozwiązywania,3) przyzwyczaja młodzież do sprawdzania uzyskanych odpowiedzi.Praca ta ma zróżnicowany charakter- w zależności od wieku uczniów, od przedmiotu nauczania iod stopnia rozwoju ich samodzielności.Jej zmienność polega na tym, że przebiega od stawianiauczniów wobec problemów prostszych i łatwiejszych do bardziej złożonych i trudnych, a zarazemod rozwiązywania problemów postawionych przez nauczyciela lub podręcznik do samodzielnegoich stawiania i samodzielnej weryfikacji rozwiązań przez młodzież.Cennym momentem jest w tejpracy rozwiązywanie szczególnie do tego nadających się zagadnień przez małe grupy, a niekiedyprzez całą klasę.Zasada samodzielności zawiera w sobie postulat aktywności i świadomości uczniów.Opierającsię na prawidłowości procesu kształcenia, zgodnie z którą wyższy stopień samodzielnościgwarantuje wyższe i wszechstronniejsze kompetencje uczniów, domaga się zarówno respektowaniawszelkich przejawów naturalnej skłonności dzieci i młodzieży do samodzielnego działania, jak teżświadomego stwarzania warunków optymalnych dla rozwoju samodzielności w działaniu imyśleniu uczniów.Zasada związku teorii z praktykąZasada łączenia teorii z praktyką i praktyki z teorią pozostaje w bezpośrednim związku z trzemaomówionymi zasadami.Orientuje ona nauczycieli i twórców programów kształcenia o koniecznościharmonijnego wiązania ze sobą wiedzy naukowej z praktyką codziennego życia, a zarazem oniebezpieczeństwach, jakie kryje w sobie oderwanie procesu kształcenia od praktyki bądz od teorii.Pierwsze prowadzi do werbalne-abstrakcyjnego nauczania, a więc z reguły do encyklopedyzmu,drugie - do utylitaryzmu dydaktycznego.Zasada związku teorii z praktyką ma oczywiście swoją własną treść.Jej podstawę stanowiwiedza o tej stronie procesu kształcenia, która odnosi się do związku między poznawaniemrzeczywistości, czego efektem jest teoria, a jej zmienianiem, czyli praktyką.Teoria to zespółtwierdzeń wyjaśniających daną dziedzinę rzeczywistości oraz mechanizmy jej przekształcania,praktyka zaś to materialna działalność ludzi, przekształcająca rzeczywistość stosownie do ichpotrzeb.Związek między jedną a drugą w nauczaniu szkolnym jest więc oczywisty: teoria dajemłodzieży poznanie świata, praktyka uczy oddziaływania nań skutecznego, bo opartego napoznaniu jego właściwości.W polskiej dydaktyce problemy związku teorii z praktyką badał K.Lech.Na podstawie tychbadań wykazał on, że racjonalne wiązanie teorii z praktyką podnosi walory kształcące nauczania.Zdaniem K.Lecha, takie racjonalne wiązanie występować może w czterech postaciach.1
[ Pobierz całość w formacie PDF ]