[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W chwili obecnej spośród mocarstw atomowych ratyfikacji traktatu dokonały jedynieFrancja i Wielka Brytania.W zaistniałej sytuacji wydaje się mało prawdopodobne, by w ichślady miały pójść Chiny i Rosja.Wobec sprzeciwu USA trudno też będzie przekonać Indiei Pakistan, które oficjalnie ogłosiły już, że nie zamierzają przystąpić do porozumieniaCTBT.Wszystko to zmniejsza znacząco szanse na dokonanie istotnego przełomu w sferzeograniczenia znaczenia roli broni nuklearnej w przyszłości.Produkcja broni.Handel broniąWielkość produkcji broni oraz sytuacja na rynku handlu bronią odzwierciedla w oczy-wisty sposób ogólne tendencje polityczne w stosunkach międzynarodowych.W warunkach2)Warto dodać, że nie wszystkie z wymienionych porozumień weszły w życie z powodu odmowyratyfikacji przez parlamenty USA lub Rosji.Dotyczy to np.układu START II ciągle czekającegona ratyfikację w rosyjskiej Dumie.84BG AGHwyraznego spadku nakładów na cele wojskowe redukcji podlegają także zamówieniauzbrojenia.Sytuacja taka charakteryzuje całą właściwie dekadę lat 90., ale w kontekścieprodukcji broni załamanie najmocniej odczuwane było do roku 1994.W ostatnich latachzaobserwować można pewne ożywienie (tab.6).Tabela 6.Udział w rynku głównych producentów broni (w %)oraz wartość światowej produkcji broni (1987 1998)Wartość produkcjiPozostałeEuropaRok USA ZSRR/Rosja Chiny światowej ogółempaństwaZachodnia(mln USD)1987 27,0 35,1 24,9 2,9 10,1 88 9071993 55,6 7,2 26,5 2,6 8,1 46 8901996 49,0 7,0 37,2 1,2 5,6 51 0611998 48,6 5,1 40,2 0,9 5,2 55 756yródło: The Military Balance 1999 2000.London, IISS 1999.W konsekwencji przemysł zbrojeniowy podlega w ostatnich latach daleko idącejrestrukturyzacji.Oznacza to przede wszystkim koncentrację produkcji i łączenie się produ-centów broni w wielkie korporacje, często o charakterze międzynarodowym.Największyświatowy producent broni, amerykański koncern Lockheed Martin uzyskał ze sprzedażybroni w roku 1997 kwotę 18,5 miliarda USD (przy całkowitej wielkości sprzedaży 28 miliar-dów USD).Tylko 10 państw miało w tym okresie budżety obronne przekraczające tę kwotę.Restrukturyzacja przemysłu zbrojeniowego oznacza też coraz większą dominacjęrynku światowego przez zmniejszającą się ciągle liczbę państw czołowych producentów.W roku 1996 prawie 50% światowej produkcji broni pochodziło z USA.Udział w rynkutrzech największych światowych producentów (USA, Wielka Brytania i Francja) wynosiłponad dwie trzecie, natomiast dziesięciu największych producentów dostarczało około 90%światowej produkcji.W ciągu ostatnich lat sytuacja ta uległa dalszym zmianom.Warto zwrócić uwagę, że Europa Zachodnia traktowana łącznie jest obecnie drugimnajwiększym producentem broni, a jej udział w światowej produkcji wzrósł w ciąguostatnich dziesięciu lat o około dwie trzecie.Odbyło się to przede wszystkim kosztemZSRR/Rosji.Pod koniec lat 80.ZSRR był największym dostawcą broni na rynki światowe,obecnie udział Rosji to tylko 5%.Jest to przede wszystkim efektem głębokiego kryzysurosyjskiej gospodarki.Tendencja ta odzwierciedla jednak także zmiany polityczne, jakiezaszły w świecie w ostatniej dekadzie.Spowodowały one konieczność wycofania się Rosjiz pomocy wojskowej dla wielu jej wcześniejszych sojuszników, zwłaszcza wśród krajówTrzeciego Zwiata.85BG AGHWartość handlu bronią3) w latach 90.osiągnęła minimum w roku 1994 (ok.20 mldUSD) i od tego momentu mimo istotnych wahań uległa tylko nieznacznym zmianom (1998rok 21,9 mld USD).Oznacza to utrzymywanie się handlu bronią na poziomie najniższymod początku lat 70.Jeszcze w roku 1989 wartość światowego handlu bronią wyniosłaponad 35 mld USD.Poza wspomnianymi już czynnikami politycznymi elementem pogłę-biającym załamanie handlu bronią na początku obecnej dekady było pojawienie się narynku międzynarodowym dużej ilości broni używanej, sprzedawanej przez wiele państww związku z wejściem w życie układu CFE wprowadzającego drastyczne redukcje ilościbroni konwencjonalnej na terenie Europy.Jak się ocenia, także gwałtowny rozwój technologiczny w zakresie techniki wojskowejwpływa na ograniczenie zakupów uzbrojenia.Zrodki, które kiedyś w całości przeznaczanona nabycie broni, obecnie muszą pokryć także koszty skomplikowanych systemów łączno-ści, nasłuchu itd.Sprawia to, że część budżetów obronnych trafia do firm nie mającychcharakteru wyłącznie zbrojeniowego, dla których siły zbrojne są tylko jednym z wielu i niezawsze najistotniejszym klientem.Handel bronią z punktu widzenia eksportu zdominowany jest przez największychproducentów (tab.7).Tabela 7.10 największych eksporterów i importerów broni w latach 1994 1998EKSPORT IMPORTKraj Wartość (mln USD) Kraj Wartość (mln USD)USA 53 882 Tajwan 13 311Rosja 12 260 Arabia Saudyjska 9 748Francja 10 585 Turcja 6 615Wielka Brytania 8 913 Egipt 5 882Niemcy 7 211 Korea Płd.5 171Chiny 2 826 Grecja 4 754Holandia 2 344 Indie 4 149Włochy 1 742 Japonia 4 093Ukraina 1 541 Zjedn.Emiraty Arab.3 267Kanada 1 394 Tajlandia 3 132yródło: SIPRI, Arms Transfer Project, czerwiec 1999.Według danych sztokholmskiego Instytutu Badań Problematyki Pokoju (SIPRI) w la-tach 1994 1998 tylko 12 państw osiągnęło wpływy z eksportu broni przekraczające 1 mi-liard USD.Dochody osiągnięte przez USA są większe niż wartość eksportu wszystkichpozostałych krajów z pierwszej dziesiątki.Wśród czołowych eksporterów wzrosła w ostat-nich latach rola Francji, która awansowała z piątego na trzecie miejsce, wyprzedzając pozosta-łych czołowych producentów europejskich Wielką Brytanię i Niemcy.3)Przez pojęcie handlu bronią należy w tym kontekście rozumieć wymianę międzynarodową, a niehandel wewnętrzny.86BG AGH19 kolejnych państw uzyskało w tym okresie wpływy większe niż 100 milionów USD.W tym gronie (obejmującym w sumie 31 krajów) Polska zajmuje 18 miejsce z eksportemwartości 401 mln USD.Wpływy osiągane przez Polskę są jednak wyjątkowo niestabilne.O ile w roku 1995 uzyskaliśmy ze sprzedaży broni 184 miliony USD, to w latach kolejnychbyło to odpowiednio 65 mln, 20 mln i 1 mln (!) w roku 1998.Wśród importerów broni dominują państwa znajdujące się w niekorzystnej sytuacjigeopolitycznej (Tajwan, Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie) lub pozostającew otwartym konflikcie z sąsiadami (Indie, Korea Płd.).Rynek importerów jest jednak zezrozumiałych względów dużo bardziej zróżnicowany.Aż 72 kraje zakupiły w okresie1994 1998 broń za co najmniej 100 milionów USD, a w wypadku 26 wartość importuprzekroczyła 1 miliard USD.Stany Zjednoczone są 15.największym importerem broni,wartość ich importu wyniosła w omawianym okresie około 2,5 mld USD
[ Pobierz całość w formacie PDF ]