Peter Godman Tajemnice inkwizycji

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tąofiarą nie był ufny autor Galileo Galilei, ani niemądry cenzor Urban VIII,lecz zręczny polityk inkwizycji, którego lekcję Rzym zapomniał na swąwłasną szkodę: Robert Bellarmin.Bellarmin wyznawał w 1616 r.zasadę, którą Urban w 1633 r.za-przepaścił: rozróżnienie między autorem a jego dziełem, względnie międzyteorią a jej obrońcą.Najpózniej od IV stulecia udało się katolickiemuKościołowi w większości przypadków oddzielać potępione książki i ideeod osób autorów albo twórców.Dlatego w średniowieczu teolodzy i filo-zofowie mogli z powodzeniem wykonywać swój zawód, nawet jeśli ichpisma obłożone były klątwą.Podczas procesu Galileusza w 1633 r.takie rozdzielenie się nie udało.Wyrok został wydany ad personam6, niezależnie od oceny Kopernika czy6Przywiązany do osoby.222heliocentryzmu.Fatalne konsekwencje papieskiego działania dla wszystkichstron były wówczas niemal równie do przewidzenia, jak dzisiaj.Poświadcze-nie Bellarmina, że nikt nie zmuszał Galileusza do odwołania albo pokuty,warte było tylko tyle, co papier, na którym zostało zapisane.JakkolwiekGalileusz sam przyczynił się do swojej niedoli, współczuto mu jako ofierzei honorowano jako bohatera.Nikt nie widział w nim tego, kim wówczasrzeczywiście był: upadłym dworzaninem.Zwiętemu Oficjum przypadła, jakzwykle, stereotypowa rola łotra.Tym to sposobem Pontifex Maximus z koń-czącego się XX stulecia włączył się do powszechnego chóru tych potępiają-cych rzymską inkwizycję - podczas gdy główny cios krytyki powinien byłzostać skierowany przeciwko jednemu z jego poprzedników z XVII w.W ciągu XVII w.zmienił się kurs zarówno papiestwa, jak też ZwiętegoOficjum.Liczba spektakularnych procesów i straceń zmniejszyła się, pod-czas gdy przybyło przypadków politycznych'* (załatwianych przez cenzurę).Jedną z przyczyn przejścia od metod pociągających za sobą skazanie czło-wieka na śmierć na stosie do praktyk prowadzących do skazania idei albodo potępienia książki był zanikający autorytet Stolicy Apostolskiej.Papies-two, będące w odwrocie na arenie międzynarodowej i zagrożone we włas-nym kraju, nie mogło po prostu kontynuować nieprzejednanego kursukontrreformacji.Próbowano różnych taktyk, ale nawet na terenie Włochrzymska inkwizycja i Kongregacja Indeksu nie mogły już narzucić swojejwładzy.Niezmienna powierzchnia legendy kryje zmieniające się historycznewarunki.Chcemy je teraz zobaczyć na przykładzie kilku przypadków.Urban VIII, wobec przypadającej na jego pontyfikat wojny trzydziesto-letniej (1618-1648), pozostał oficjalnie neutralny; faktycznie jednak stał postronie Francji i wyobcował się z habsburskiej Rzeszy.Jedyne, co mógłwywalczyć dla obrony i poszerzenia Państwa Kościelnego, było wcielenieUrbino (1625-1631).Inne próby poszerzenia terytorium podlegającegojego władzy skończyły się haniebnymi klęskami i gigantycznymi długami.Urban był mecenasem sztuki i architektury, wydawał pieniądze, nie myśląco przyszłości (ale podatki podniósł odpowiednio wysoko), i - na scenieeuropejskiej polityki - pozostawił osłabione papiestwo.123To osłabienie widać było też na konferencji, która zakończyła trzydzies-toletnią wojnę pokojem westfalskim (24 pazdziernika 1648).Innocentego X(1644-1655) reprezentował w czasie rokowań Fabio Chigi, który pózniej(1651-1655) był watykańskim sekretarzem stanu, wreszcie -jako Aleksan-der VII (1655-1667) - został następcą Innocentego.Wszelkie starania,jakie Chigi podejmował, aby nie czynić ustępstw na rzecz protestantów,były daremne; nie zwrócono uwagi nawet na papieską bullę protestacyjnąZelus Domus meae.Papiestwo stało się prawie bez znaczenia jako między-narodowa potęga i nieskuteczne jako mediator.Na dodatek od pokoleńmiało do czynienia z odchyleniami wewnątrz Kościoła.W całym XVI w.stosunek między wolną wolą człowieka a boską łaską byłmocno kontrowersyjnym tematem katolickiej teologii, co doprowadziło dootwartego konfliktu między dominikanami a jezuitami.W centrum sporuznalazły się poglądy Augustyna, które głosił bardzo bojowo, ruszając na starośćprzeciwko pelagianom.Rzymscy cenzorzy mieli baczne oko na wszystko, cow pismach tego ojca Kościoła mogło inspirować protestantów do nadużycia".Dlatego też, jak widzieliśmy w rozdziale II, niektóre dzieła Augustyna zostałyzłożone w ofierze.Jednak za sobiepańskim działaniem Kongregacji Indeksukrył się zasadniczy problem: na czym polega właściwie autorytet ojca Kościo-ła, skoro jego poglądy mogą być z czasem zle zrozumiane i nie tylko tradycja,lecz również nauka Kościoła zbacza z przyjętego przezeń kursu? Czy dogmatymogą, czy powinny rozwijać się i zmieniać? A jeśli tak, to jak?Niektórzy widzieli odpowiedz na to pytanie w powrocie do tekstówzródłowych, w próbie ustalenia, co dokładnie powiedzieli ojcowie Kościoła.Biskup Ypres, Korneliusz Jansen (1585-1638), opracował syntezę myśliAugustyna, która ukazała się w 1640 r.Urban VIII odrzucił książkę w cało-ści, podczas gdy Innocenty X ponownie kazał ją zbadać i potępił pięćzawartych w niej tez.W tym konflikcie starły się dwie różne metody, dwaprzeciwstawne sposoby myślenia.Książka Jansena Augustinus była dlaautora i jego zwolenników jedynie kompilacją tekstów pierwotnych z dziełaświętego, bez jakiegokolwiek dogmatycznego objaśnienia. Kto potępia tęksiążkę - to ich pogląd - potępia samego Augustyna".Rzym widział to inaczej.Wydaje się, że nigdy nie zrozumiał historycz-nego i krytycznego założenia dzieła Jansena.W bastionie ortodoksji istniałtylko normatywny punkt widzenia.Zdaniem inkwizytorów nie wolno byłostudiować oddzielnie idei Augustyna albo uważać ich za szczyt dogmatu.Wielki był autorytet świętego, ale był tylko pasmem w skomplikowanejtkaninie katolickiej prawdy, którą tworzyły dwie nici: boskie Objawienie124i tradycja przenoszona przez inspirowanych autorów, obecna w dziełachojców Kościoła, ale żaden z nich nie miał na nią monopolu.Wobecróżnicy w poglądach swoich doktorów Kościół miał interpretować sam.Agłówną interpretatorką katolickiej ortodoksji była rzymska inkwizycja.Dlatego czołowy wówczas inkwizytor, kardynał Francesco Albizzi (1593-1684), oświadczył w 1665 r., w apogeum kontrowersji, że papieska bullaprzeciwko jansenistom wprawdzie nie potępiła nauk świętego, ale zanimdopuści się, żeby odstępcy brnęli swoją fałszywą drogą, byłoby lepiej[.] zakazać Augustyna".Albizzi był prawnikiem, podobnie jak Pe�a i wielu innychwspółpracowników najwyższego trybunału wiary.Gdy w 1635 r.zostałmianowany asesorem w Zwiętym Oficjum, urząd ten był bardziejwpływowy niż urząd komisarza.W ciągu długich lat, kiedy zajmował todominujące stanowisko zanim otrzymał kapelusz kardynalski, ów surowyuczony prawnik opętany był jedną myślą: niewzruszenie wierzył wpapieski supremat - co mu jako kardynałowi oczywiście nieprzeszkadzało wpływać na papieży, którzy wydawali mu się zbytniedbali.Dyscyplina, teologia, filologia, krytyka zródeł, to wszystkoistniało na liście jego priorytetów dopiero na drugim miejscu.Albizziwyznawał światopogląd romocentryczny nie dlatego, że byłprowincjonalny albo konwencjonalny [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

do ÂściÂągnięcia * pdf * ebook * download * pobieranie

Tematy